Tarihi değiştiren heykel: Göbeklitepe’de boyalı bir domuz heykeli keşfedildi. 12 bin yıl öncesine ait olduğu tespit edilen bu taş figür, sadece insanlık tarihine değil, zihinsel ve toplumsal evrime de ışık tutuyor.
Keşfedildiği andan itibaren bilim dünyasında büyük yankı uyandıran heykel, bugün Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor. Antropologlar ve tarihçiler, bu figürün sadece sanat eseri değil, aynı zamanda Neolitik Çağ insanlarının dünyayı algılayış biçiminin bir yansıması olduğunu düşünüyor.
Heykelin oturur pozisyondaki güçlü duruşu, bu hayvana karşı duyulan saygı ya da korkunun göstergesi olabilir. Peki ama neden özellikle bir domuz?
“Domuz” figürü bir tesadüf mü?
İnsanlık tarihinin ilk yerleşik topluluklarının ortaya çıktığı Göbeklitepe, sembolizmin beşiği sayılıyor. O dönemlerde avcılıkla geçinen insanlar için domuz gibi iri, güçlü ve potansiyel tehlikeli hayvanlar, doğanın önemli aktörleriydi.
Arkeologlara göre, heykelin boyanmış olması ve vücut duruşundaki özen, bu hayvanın topluluk içinde sıradan bir besin kaynağından daha fazlası olduğunu düşündürüyor. Bazı uzmanlar, bu tür figürlerin totemik ya da ritüel amaçlı olabileceğini öne sürüyor.
Neden koyun ya da keçi değil de domuz?
Bu sorunun cevabı, dönemin koşullarında saklı olabilir. Koyun ve keçi gibi hayvanlar o dönemde henüz evcilleştirilmemişti ya da topluluklar için domuz kadar dramatik bir sembol haline gelmemişti. Domuzlar, çevrede sıkça karşılaşılan, hem korkulan hem de değerli görülen bir tür olabilir.
Bu heykel, belki de bir av başarısını kutlamak, belki de doğanın gücüne karşı bir ritüel sunumu anlamına geliyordu.
Renkler de bir mesaj taşıyor olabilir
Heykelin üzerine uygulanan boya kalıntıları, sadece estetik değil, aynı zamanda duygusal ya da dini bir anlam taşıyor olabilir. Renkler, belki de hayvana yüklenen anlamları ya da hikâyeleri temsil ediyor.
Göbeklitepe’den bugüne
Göbeklitepe, sadece mimarisiyle değil, böyle detaylı heykellerle de tarihin yeniden yazılmasına neden oluyor. 12 bin yıl önce yaşamış bir topluluk, neden böyle bir heykel yaptı? Bu sorunun cevabı, yalnızca geçmişi değil, insanın evrensel doğasını da anlamamıza yardımcı olabilir.