MÖ 3. yüzyılda yaşamış Yunan bilgesi Eratosthenes, modern teknolojinin hiç olmadığı bir dönemde, yalnızca basit gözlemler ve geometri kullanarak Dünya'nın çevresini şaşırtıcı bir doğrulukla hesapladı. O dönemde Mısır’da, İskenderiye Kütüphanesi’ni yöneten Eratosthenes’in bu bilimsel başarısı, insanlık tarihindeki en önemli kilometre taşlarından biri olarak kabul ediliyor.
Eratosthenes, yaz gündönümünde Mısır’ın güneyindeki Syene (bugünkü Asvan) şehrinde güneş ışınlarının tam dikey düştüğünü fark etti. Aynı anda, yaklaşık 800 kilometre kuzeyde bulunan İskenderiye’de ise güneş ışınlarının farklı açılarla geldiği ve nesnelerin gölgeler oluşturduğu gözlemlendi. Bu durum, Dünya’nın düz değil, kavisli bir yapıya sahip olduğunu gösteriyordu.
Bilge, İskenderiye’deki gölgenin açısını dikkatle ölçtü ve bunun yaklaşık 7.2° olduğunu saptadı. Bu açı, tam bir dairenin 1/50’sine denk geliyordu. Eratosthenes, iki şehir arasındaki mesafenin yaklaşık 800 kilometre olduğunu biliyordu ve bu bilgiyi kullanarak Dünya’nın çevresini hesapladı. Basit bir matematik işlemiyle, 800 kilometreyi 50 ile çarparak, Dünya’nın çevresinin yaklaşık 40.000 kilometre olduğunu buldu.
Bu hesaplama, günümüzde uydu ve GPS teknolojileriyle yapılan ölçümlerde belirlenen 40.075 kilometrelik Dünya çevresi değerine son derece yakındı. Eratosthenes’in bu başarısı, bilimsel yöntemlerin erken dönemlerde nasıl etkili kullanılabileceğini gösterirken, insan zekasının sınırlarının ne kadar geniş olduğunu da kanıtladı.
Bugün, Eratosthenes’in yöntemi bilim tarihinin en etkileyici deneylerinden biri olarak kabul ediliyor ve onun ismi, bilimin ışığında dünyanın gizemlerini çözme azminin simgesi olarak yaşatılıyor.