İtalya’nın Sardinya Adası’nda, Barumini köyünün sessiz kıyılarında yer alan Su Nuraxi, sadece bir arkeolojik alan değil; insanlık tarihinin taşlara yazılmış bir şifresi. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren bu eşsiz yapı kompleksi, Tunç Çağı'ndan kalma sırları ve şaşırtıcı mimarisiyle bilim dünyasını hâlâ şaşkına çeviriyor.
MÖ 17. yüzyılda inşa edildiği düşünülen bu devasa taş kompleksin kalbinde, “nuraghe” adı verilen silindirik bir kule yer alıyor. 4 köşe kulesi ve kalın taş duvarlarla çevrili merkezi bastion, sadece askeri bir kale değil; aynı zamanda Nuragik halkının toplum yapısını ve kolektif gücünü simgeleyen bir anıttı.
Ancak Su Nuraxi’yi diğer yüzlerce nuragheden ayıran şey, sadece büyüklüğü ya da iyi korunmuş olması değil: Arkeologlara göre bu yapılar, yıldızlara göre hizalanmış olabilir. Güneşin doğuşu, batışı ya da bazı yıldızların döngüleriyle senkronize şekilde inşa edildiği düşünülen kuleler, antik Sardinyalıların gökyüzünü inceleyen bir toplum olduğunu gösteriyor.
Bir gözlemevi mi, yoksa sadece bir kale mi?
Yapıların astronomik yönelimleri, Nuragik halkının sadece taş ustası değil; aynı zamanda doğanın ritmini anlayan birer gözlemci olduğunu ortaya koyuyor. Taşlar, binlerce yıl öncesinden bize sadece yaşam tarzlarını değil, evrenle kurdukları bağı da fısıldıyor.
Merkezi kule etrafında kümelenmiş yüzlerce yuvarlak taş ev, atölyeler, tahıl ambarları ve ortak alanlar, burada güçlü bir topluluk yapısının var olduğunu gösteriyor. Her evin düzeni, dönemin sosyal hiyerarşisini yansıtırken, yazılı bir dil bırakmamış bu toplumun zekâsı ve örgütlenme kabiliyeti taş mimarisiyle ölümsüzleşmiş durumda.
Tarih öncesi Sardinya'nın sesi hâlâ yankılanıyor
Su Nuraxi, sadece Sardinya’nın değil, tüm Akdeniz’in en etkileyici tarih öncesi miraslarından biri. Her taşında ayrı bir hikâye saklı olan bu alan, bugün bile bizlere evreni anlama çabasının insanlık kadar eski olduğunu hatırlatıyor.
Su Nuraxi, geçmişle gökyüzü arasında kurulmuş bir köprünün taşlaşmış halidir. Belki de hâlâ anlatacak çok şeyi vardır — sadece doğru bakmasını bilmek gerek.