Çocuklar için yazılan kitaplar yalnızca birer hikâye mi, yoksa geleceğin bireylerini şekillendiren sessiz rehberler mi? Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi’nde hazırlanan dikkat çekici bir yüksek lisans tezi, çocuk edebiyatı eserlerinde yer alan aile temsillerinin, çocukların toplumsallaşma süreçlerinde belirleyici bir rol oynadığını ortaya koyuyor. Araştırma, çocuk kitaplarında sunulan aile tipleri, ebeveyn tutumları ve aile içi iletişim biçimlerinin çocukların duygusal ve sosyal gelişimini doğrudan etkilediğini bilimsel verilerle analiz ediyor.
22 Çocuk Kitabı Mercek Altında: Aile Nasıl Anlatılıyor?
Araştırma kapsamında farklı yazarlara ait 22 çocuk kitabı, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ve içerik analiziyle ele alındı. İnceleme; aile kavramının çocuk edebiyatındaki yansımalarını aile tipleri, aile içi ilişkiler (çatışmalar) ve anne-baba tutumları başlıkları altında değerlendirdi.
Tez bulgularına göre çocuk kitapları, toplumsal değişimlere paralel biçimde yalnızca geleneksel çekirdek aileyi değil; geniş aile, geçiş ailesi ve parçalanmış aile gibi farklı aile yapılarını da çocuk okurlara sunuyor. Bu çeşitlilik, çocukların kendi yaşamlarının dışındaki aile modelleriyle tanışmasını sağlıyor.
Demokratik Aileler Umut Veriyor, Otoriter Tutumlar Çatışma Doğuruyor
Çalışmanın en dikkat çekici sonuçlarından biri, ebeveyn tutumlarının çocuk karakterlerin psikolojik durumlarıyla doğrudan ilişkili olması. Tez bulgularına göre çocuk kitaplarında en sık karşılaşılan ebeveyn tutumları demokratik/destekleyici ve ilgisiz tutumlar olurken, otoriter tutum da önemli bir yer tutuyor.
Araştırma, demokratik ve destekleyici tutum sergileyen anne babaların çocuklarıyla daha sağlıklı ve olumlu iletişim kurduğunu ortaya koyuyor. Buna karşılık otoriter tutumun baskın olduğu ailelerde çocuk karakterlerin daha mutsuz, içe kapanık ve çatışmaya açık bireyler olarak sunulduğu tespit ediliyor.
Çatışmalar Gizlenmiyor: Çocuk Kitapları Gerçeği Yansıtıyor
Tez, çocuk edebiyatında aile içi çatışmaların görmezden gelinmediğini de ortaya koyuyor. İncelenen eserlerde; anne-baba ile çocuk arasındaki çatışmalar, ebeveynler arası anlaşmazlıklar, kardeş çatışmaları ve diğer aile bireyleriyle yaşanan sorunlar farklı örneklerle aktarılıyor.
Araştırmaya göre bu çatışmalar, çocuklara yalnızca sorunları değil, aynı zamanda toplumsal gerçekliği de tanıtıyor. Kitaplar, çocuğun gerçek hayatta karşılaşabileceği durumlara yabancılaşmadan yaklaşmasını mümkün kılıyor.
Bilimsel Sonuç: Çocuk Edebiyatı, Toplumsallaşmanın Sessiz Aktörü
Tezin sonuç bölümünde, çocuk edebiyatının yalnızca estetik bir alan olmadığı; aynı zamanda güçlü bir toplumsallaştırma aracı olduğu vurgulanıyor. Aile kavramının çocuk kitaplarında farklı yönleriyle ele alınması, çocukların empati kurma becerilerini geliştirdiği gibi, farklı yaşam biçimlerini anlamalarına da katkı sağlıyor.
Araştırmada, çocuk duyarlılığını merkeze alan ve aile ilişkilerini gerçekçi biçimde yansıtan daha fazla eserin üretilmesinin, çocuk edebiyatının niteliğini artıracağı sonucuna ulaşılıyor.
Kaynak
Bu haber, Sinem Kuzu Karadağ tarafından hazırlanan “Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Aile Üzerine Bir Araştırma: Aile Tipleri, Aile İçi İletişim ve Tutumlar” başlıklı Yüksek Lisans Tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır.
Tez, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Bilim Dalı’nda, Prof. Dr. Yasin Mahmut Yakar danışmanlığında, Mart 2025’te tamamlanmıştır. Tez No; 939344