Pers İmparatorluğu'nun Yakçal adlı yapıları, 2.400 yıl önce çölün ortasında buz üretip gıda depolamayı mümkün kıldı. Bu doğal buzdolabı mimari bir deha örneği!
Yaklaşık 2.400 yıl önce Pers İmparatorluğu, çöl iklimine rağmen suyu dondurmak ve gıdaları korumak için Yakçal adı verilen yapılar inşa etti. Bu dev kubbeli yapı, kalın kerpiç duvarları sayesinde içeride serin bir iklim yaratarak çöl ortasında buz üretimini mümkün kıldı.
Kış aylarında nehirlerden veya dağlardan toplanan su, özel kanallarla Yakçal’ın içindeki sığ havuzlara yönlendiriliyordu. Çöl gecelerinin keskin soğuğunda bu sular donuyor, ardından buz bloklarına kesilerek yer altındaki mahzende saklanıyordu. Kubbe yapısı ve duvarlardaki doğal yalıtım sayesinde buz, yaz boyunca erimeden korunabiliyordu.
Bu kadim "doğal buzdolabı", sıcak yaz günlerinde serin içeceklerden yiyecek muhafazasına, hatta tıbbi amaçlara kadar pek çok alanda kullanıldı. Yakçal, çölün ortasında bile doğanın sunduğu imkânlarla nasıl sürdürülebilir bir soğutma sistemi kurulabileceğinin örneği oldu.