Farsça kökenli bir kelime olan “Şahmeran”, “yılanların şahı” anlamına gelir. Efsanelerde genellikle kadın formunda tasvir edilen bu mitolojik varlık, başı insan ve gövdesi yılan şeklindedir. Anadolu halk kültüründe önemli bir yere sahip olan Şahmeran’ın, özellikle Adana’nın Tarsus ilçesi çevresinde yaşadığına inanılır. Bazı anlatımlarda Şahmeran’ın, yeraltında bir yılan topluluğuyla birlikte huzur içinde yaşadığı belirtilir.
Şahmeran Kimdir?
Mitolojide yılanların hükümdarı olarak geçen Şahmeran, akıllı ve merhametli bir varlık olarak bilinir. Türk inanç sisteminde ejderha benzeri yaratıklar olan "Erbüke"nin dişisi olarak da tanımlanır. Tarsus ve Mardin, Şahmeran efsanesinin en sık anıldığı iki önemli merkezdir.
Şahmeran Efsanesi Nasıl Anlatılır?
Bu efsanenin kökeni Akdeniz Bölgesi’nde, özellikle Tarsus çevresinde geçmektedir. Yörede “Meran” olarak adlandırılan yılanlar, barışçıl ve zeki canlılardır. Onların lideri ise güzel, zarif ve insansı bir varlık olan Şahmeran’dır.
Cemşab’ın Hikayesi
Odun satarak ailesine bakan fakir bir genç olan Cemşab, arkadaşlarıyla birlikte bal bulmak için bir mağaraya girer. Ancak arkadaşları daha fazla bal alabilmek için onu içeride bırakır. Mağarada dolaşan Cemşab, bir ışık huzmesinin sızdığı çatlağı fark eder. Deliği genişletince karşısına çiçeklerle dolu, havuzu olan gizemli bir yer ve yılanlarla dolu bir bahçe çıkar. Burada Şahmeran’la karşılaşır. Cemşab, zamanla Şahmeran'ın güvenini kazanır ve uzun süre orada yaşar. Ailesine duyduğu özlem artınca Şahmeran ona, kimseye yerini söylememesi şartıyla gitmesine izin verir. Cemşab bu sözü tutar, ta ki padişah ağır şekilde hastalanana dek.
Şahmeran’ın Sonu
Padişahın veziri, onun iyileşmesi için Şahmeran’ın etini yemesi gerektiğini söyler. Cemşab çaresizlik içinde Şahmeran’ın yerini açıklar. Şahmeran, Cemşab’a üzülmez ve ona nasıl hareket etmesi gerektiğini söyler: Vezire kaynatılmış suyunu, padişaha ise etini vermelidir. Vezir ölür, padişah iyileşir. Bu iyiliği üzerine Cemşab vezir olur. Ancak Şahmeran’ın ölümü üzerine yılanlar Tarsus’u istila eder.
Lokman Hekim Rivayeti: Cemşab Gerçekte Kimdi?
Bazı anlatımlarda Cemşab’ın aslında tıp bilgisiyle ünlenen Lokman Hekim olduğu iddia edilir. Bu rivayette de mağaraya giren bir adam, Şahmeran'ın yerini öğrenince bir daha dışarıya salınmayacağı söylenir. Ancak zamanla güven kazanarak yeryüzüne dönmesine izin verilir. Şahmeran, vücudunda pullar oluşan bu adama kimseye vücudunu göstermemesi gerektiğini tembih eder.
Yıllar sonra padişahın kızı hastalanır. Vezirin yönlendirmesiyle büyücüler, şifanın Şahmeran’ın vücudunda olduğunu söyler. Pullu insanları arayarak Cemşab’a ulaşırlar. Şahmeran bu kez de, ölümünün yılanlardan gizlenmesini ister. Kuyruğunu kaynatıp vezire içirmelerini, gövdesini ise padişahın kızına vermelerini ister. Vezir ölür, prenses iyileşir. Efsanenin sonunda ise Lokman Hekim, bilgeliğiyle tanınan efsanevi bir figür haline gelir.
