Erzincan, Türkiye'nin en acı depremlerinden ikisine sahne olmuş, tarih boyunca sarsıntının ve yıkımın merkezi olmuş bir şehir olarak hafızalara kazındı. Özellikle 27 Aralık 1939’da meydana gelen ve büyüklüğü 7,9 olarak kaydedilen devasa deprem, sadece Erzincan’ı değil, çevresindeki birçok yerleşimi de yerle bir etti. Yaklaşık 33 bin kişinin hayatını kaybettiği bu felaket, Türkiye tarihinin en büyük kayıplarından biri olarak tarihe geçti.
O gece, Erzincan tamamen yıkıldı. 116 binin üzerinde bina çöktü, şehir adeta haritadan silindi. Depremin etkileri Kelkit Vadisi’nden Karadeniz kıyılarına kadar uzandı; 400 kilometrelik kırık hatları, 10,5 metreyi bulan yatay yer değiştirmelerle beraber doğu-batı ekseninde bir felaket zinciri oluşturdu. 52 saniye süren sarsıntı, Karadeniz’de yarım metrelik tsunami dalgaları oluşturdu.
Ancak yaşanan kayıpların boyutunu artıran en büyük etkenlerden biri, o günlerde Erzincan’da başlayan şiddetli kış koşulları oldu. Sıcaklıklar -30 dereceye kadar düştü, kar fırtınaları ve seller yardımların ulaşmasını zorlaştırdı. İlk yardım ekipleri ancak günler sonra bölgeye erişebildi. Deprem, sadece bir doğal afet değil, aynı zamanda büyük bir insani trajediye dönüştü.
Erzincan’daki bu büyük felaket, Türkiye'nin deprem yönetmeliklerinde ciddi değişikliklere yol açtı. Şehir, o günden sonra tamamen terk edildi ve yeni yerleşim yeri kurulması zorunlu hale geldi.
Felaketin yankıları, yalnızca fiziki yıkımla kalmadı; edebiyata da ilham verdi. Ünlü şair Nâzım Hikmet, yaşanan bu trajediyi “Kara Haber” adlı şiirinde ölümsüzleştirdi.
1939 depremi, Kuzey Anadolu Fay Hattı boyunca batıya doğru ilerleyen diğer büyük depremlerin başlangıcı olarak kabul ediliyor ve günümüzde de fay hattındaki gerilmeler, geçmişin bu acı izlerini hatırlatıyor.
Peki ülkemizde Erzincan dışında bu felakete yakın kaç deprem meydana geldi dersiniz?
Türkiye'de Son 100 Yılda 7 ve 7 Üzerindeki Büyüklükte Meydana Gelen Depremler
20 Aralık 1942’de Tokat, Erbaa’da gerçekleşen 7,0 büyüklüğündeki depremde 3.000 kişi hayatını kaybederken 32.000’e yakın hasar gördü.
27 Kasım 1943’te Samsun, Ladik’te gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 4.000 kişi hayatını kaybederken 40.000’e yakın bina hasar gördü.
1 Şubat 1944’te Bolu, Gerede’de gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 3.959 kişi hayatını kaybederken 20.865 bina hasar gördü.
18 Mart 1953’te Çanakkale, Yenice’de gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 265 kişi hayatını kaybederken 6.750 bina hasar gördü.
25 Nisan 1957’de Muğla, Fethiye’de gerçekleşen 7,1 büyüklüğündeki depremde 67 kişi hayatını kaybederken 3.200’e yakın bina hasar gördü.
26 Mayıs 1957’de Bolu, Abant’ta gerçekleşen 7,1 büyüklüğündeki depremde 52 kişi hayatını kaybederken 5.200’e yakın bina hasar gördü.
6 Ekim 1964’te Balıkesir, Manyas’ta gerçekleşen 7,0 büyüklüğündeki depremde 23 kişi hayatını kaybederken 5.398 bina hasar gördü.
28 Mart 1970’te Kütahya, Gediz’de gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 1.086 kişi hayatını kaybederken 19.291 bina hasar gördü.
24 Kasım 1976’da Van, Çaldıran’da gerçekleşen 7,5 büyüklüğündeki depremde 3.840 kişi hayatını kaybederken 9.232 bina hasar gördü.
17 Ağustos 1999’da Kocaeli, Gölcük’te gerçekleşen 7,4 büyüklüğündeki depremde 17.480 kişi hayatını kaybederken 73.342 bina hasar gördü.
12 Kasım 1999’da Düzce’de gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 763 kişi hayatını kaybederken 35.519 bina hasar gördü.
23 Ekim 2011’de Van’da gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki depremde 644 kişi hayatını kaybederken 17.005 bina hasar gördü.
6 Şubat 2023’te saat 04.17’de Kahramanmaraş, Pazarcık’ta 7,7 büyüklüğünde, saat 13.24’te ise Kahramanmaraş, Elbistan’da 7,6 büyüklüğünde iki büyük deprem meydana geldi. Birçok şehri de etkileyen depremler nedeniyle 7 Mart itibarıyla 46.104 kişi hayatını kaybetti.
