Dünya genelinde sağlık tehdidi oluşturan bulaşıcı hastalıklar, bakteri, virüs, mantar veya parazit gibi mikroskobik canlıların neden olduğu enfeksiyonlardır. Kimi zaman hafif belirtilerle kendini gösterse de, bazı türleri ciddi komplikasyonlara ve uzun süreli hastanede tedaviye yol açabilir.
Bulaşıcı Hastalık Nedir?
Bulaşıcı hastalıklar; vücuda giren mikroorganizmaların neden olduğu rahatsızlıklardır. Bu mikroplar genellikle zararsız olsa da, bazı durumlarda farklı doku ve organlara geçerek hastalığa yol açabilir. Toprak, su, hayvanlar ya da diğer insanlar aracılığıyla yayılabilirler.
Nasıl Bulaşır?
Enfeksiyonlar genellikle doğrudan temasla, taşıyıcı canlılar aracılığıyla ya da kirli gıdalar ve su yoluyla bulaşır. Bulaşma yolları şunlardır:
• Kişiden kişiye:
Öksürük, hapşırık, temas veya cinsel ilişki yoluyla yayılabilir. Virüs taşıyıcısı olan birey hastalık belirtisi göstermese bile başkalarına bulaştırabilir.
• Hayvandan insana:
Isırık, çizik ya da hayvan dışkısıyla temas yoluyla geçebilir. Kuduz, toksoplazma gibi hastalıklar bu şekilde bulaşır.
• Anneden bebeğe:
Bazı mikroplar hamilelikte plasenta yoluyla ya da doğum sırasında geçebilir.
• Cansız yüzeylerden:
Kapı kolları, musluklar gibi ortak kullanım alanları mikropların uzun süre hayatta kalabileceği yerlerdir.
• Böcek ve parazitler aracılığıyla:
Sivrisinekler, keneler veya pireler hastalık taşıyabilir. Sıtma, Lyme hastalığı ve Kırım Kongo Kanamalı Ateşi buna örnektir.
• Kirli yiyecek ve içeceklerle:
Bozulmuş gıdalar ya da temiz olmayan su, mikrop taşıyan yaygın kaynaklardandır.
Belirtiler Neler Olabilir?
Her bulaşıcı hastalığın kendine özgü belirtileri olsa da, sık karşılaşılan semptomlar şunlardır:
Yüksek ateş
İshal
Kas ve eklem ağrıları
Aşırı yorgunluk
Öksürük
Hangi Mikroplar Hangi Hastalıklara Yol Açar?
Bakteriler: Boğaz enfeksiyonu, idrar yolu iltihabı, verem gibi rahatsızlıklara neden olabilir.
Virüsler: Soğuk algınlığı, grip, COVID-19, HIV gibi hastalıkların temel etkenidir.
Mantarlar: Saçkıran, sporcu ayağı gibi cilt hastalıklarının yanı sıra ağız, genital bölge ve akciğeri etkileyebilir.
Parazitler: Sıtma gibi hastalıklar, parazit taşıyan böcekler aracılığıyla bulaşabilir.
Kimler Daha Fazla Risk Altında?
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar, bulaşıcı hastalıklara yakalanma açısından daha hassastır. Risk grubunda yer alanlar:
Organ nakli olanlar
HIV/AIDS hastaları
Kemoterapi görenler
Bebekler ve yaşlılar
Kötü beslenen bireyler
Olası Komplikasyonlar
Bazı bulaşıcı hastalıklar ciddi sonuçlara yol açabilir. Örneğin:
-
Zatürre, AIDS ve menenjit ölümcül olabilir.
-
Bazı virüs ve bakteriler uzun vadede kanser riskini artırabilir.
HPV → Rahim ağzı kanseri-
H. pylori → Mide kanseri
-
Hepatit B/C → Karaciğer kanseri
-
Korunmak İçin Ne Yapmalı?
Bulaşıcı hastalıklardan korunmanın yolları şunlardır:
Elleri düzenli yıkamak
Aşı takvimine uymak
Hasta iken evde kalmak
Yiyecekleri hijyenik şekilde hazırlamak
Kişisel eşyaları paylaşmamak
Güvenli cinsel ilişki
Yurt dışı seyahatlerinde gerekli aşıları yaptırmak
Teşhis Nasıl Konur?
Tanı koymak için doktorlar şu yöntemlere başvurabilir:
Laboratuvar testleri: Kan, idrar, boğaz sürüntüsü, dışkı gibi örneklerden mikrop tespiti yapılır.
Görüntüleme yöntemleri: Röntgen, MR ve BT taramaları ile iç organlar incelenir.
Biyopsi: Şüpheli dokudan örnek alınarak detaylı analiz yapılır.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Tedavi yöntemi, enfeksiyona neden olan mikroorganizmanın türüne göre belirlenir:
Antibiyotikler: Bakteriyel enfeksiyonlarda kullanılır. Ancak yanlış ve gereksiz kullanımı direnç gelişimine neden olabilir.
Antiviral ilaçlar: Belirli virüsleri hedef alır, ancak her virüs için etkili ilaç bulunmamaktadır.
Antifungal ilaçlar: Cilt mantarları ve iç organları etkileyen fungal enfeksiyonlarda kullanılır.
Antiparaziter ilaçlar: Parazit kaynaklı hastalıkların tedavisinde tercih edilir.