Adana’nın yaklaşık 70 km kuzeydoğusunda, Kozan ilçesine bağlı Dilekkaya Köyü yakınlarında yer alan Anavarza Antik Kenti, Çukurova’nın ortasında ada gibi yükselen 200 metrelik dev bir kaya kütlesi üzerinde konumlanıyor. Sunbas ve Ceyhan nehirlerinin kavşağında kurulu bu antik kent, geçmişte olduğu kadar bugün de stratejik bir konuma sahip.
Bir Kentten Fazlası: Kalenin İçinde Gizlenen Krallar ve Mezarlıklar
Anavarza, yalnızca Roma dönemi kalıntılarıyla değil, aynı zamanda Orta Çağ Ermeni kralları için önemli bir sığınak olmasıyla da tarih sahnesinde öne çıkıyor. Özellikle 11. yüzyılda Sis (günümüzdeki Kozan) ve çevresini ele geçirerek bağımsızlık ilan eden Rupen Hanedanı'nın iki ana merkezinden biri olan Anavarza Kalesi, kralların hem yaşadığı hem de defnedildiği kutsal bir alandı. Ne yazık ki, 1950’li yıllara kadar ayakta duran anıt-mezarlar bugün büyük ölçüde tahrip olmuş durumda.
Zafer Takından Mozaiğe: Anavarza’nın Eşsiz Arkeolojik Hazineleri
Antik kentte 1500 metre uzunluğunda ve 20 burçlu devasa surlar, Roma döneminden kalma tiyatro, amfitiyatro, sütunlu caddeler, hamamlar, kilise ve stadyum kalıntıları dikkat çekiyor. Kentin en özgün eserlerinden biri ise Kilikya’da tek örnek olan üç kapılı zafer takı. Ayrıca M.S. 3. yüzyıla tarihlenen ve deniz tanrıçası Thetys’i betimleyen mozaik, Anavarza’nın sanat tarihindeki değerini bir kez daha gözler önüne seriyor.
Tıbbın Babası Anavarzalı Dioskurides
Kent, sadece askeri ve siyasi tarihiyle değil, bilim dünyasına kazandırdığı isimlerle de öne çıkıyor. Roma döneminde yaşamış olan Dioskurides, tıbbın en temel kaynaklarından biri olarak 18. yüzyıla kadar okutulan "De Materia Medica" adlı eseriyle modern farmakolojinin temellerini attı. Dioskurides’in Anavarza doğumlu olması, bu antik kenti bilim tarihine de altın harflerle yazdırıyor.
Haçlılar, Moğollar ve Memlükler: Herkes Bu Toprakları İstedi
1199 yılında Papa tarafından taç giydirilen II. Levon’un hüküm sürdüğü dönemde Kilikya Ermeni Krallığı'nın başkentlerinden biri olan Anavarza, Haçlı seferlerinden Moğol akınlarına, nihayetinde ise 1374’te Memlük ordularının yıkımına tanıklık etti. Kent, 14. yüzyıldan sonra Türkmen Varsak ve Avşar boylarının egemenliğine girerek Kozanoğulları Beyliği'nin hâkimiyetine sahne oldu.
Direnişin Kalbi: Kozanoğulları ve Fırka-yı İslahiye
Osmanlı'nın 19. yüzyıldaki iskân politikalarına direnen Türkmen beylerinden Kozanoğulları, Anavarza ve Sis Kaleleri’ni karargâh olarak kullanarak yüzyıllar boyunca bölgenin koruyucusu oldular. 1864’te gönderilen Fırka-yı İslahiye ise bu dönemin sonunu işaret etti.
Geçmişe Açılan Kapı: Bugün Anavarza
Günümüzde bir açık hava müzesi niteliğindeki Anavarza, keşfedilmeyi bekleyen devasa tarihî birikimiyle arkeoloji meraklılarının yeni gözdesi olmaya aday. Özellikle yürütülen kazılar, Anavarza'nın yalnızca yerel değil, küresel tarih açısından da önemini giderek daha fazla ortaya koyuyor.
