Dijital ekranlar ergenlerin hayatında yalnızca bir araç mı, yoksa psikolojik bir sığınak mı? Erzincan’da 504 lise öğrencisiyle yürütülen bilimsel bir araştırma, ergenlerde dijital bağımlılığın ardında yatan dinamikleri gözler önüne seriyor. Çalışma, dijital bağımlılığın yalnızca teknolojiyle değil; benlik algısı, ebeveyn ilişkileri ve sosyal-duygusal becerilerle güçlü bir bağ içinde olduğunu ortaya koyuyor.
Bir Model, Dört Değişken: Dijital Bağımlılık Nasıl Açıklanıyor?
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi’nde hazırlanan yüksek lisans tezinde, ergenlerde dijital bağımlılığı açıklamak amacıyla çoklu doğrusal regresyon modeli geliştirilmiştir. Bu modelde dijital bağımlılık;
-
Benlik algısı,
-
Sosyal-duygusal öğrenme becerileri,
-
Ebeveyn ilişkileri,
-
Arkadaş ilişkileri
değişkenleriyle birlikte ele alınmıştır. Araştırma, 2022–2023 eğitim-öğretim yılında Erzincan’daki ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Benlik Algısı Zayıfladıkça Ekran Güçleniyor
Araştırmanın bulgularına göre, benlik algısı ergenlerde dijital bağımlılığın anlamlı bir yordayıcısıdır. Olumsuz benlik algısına sahip ergenlerin dijital ortamlara yönelme eğiliminin arttığı belirlenmiştir. Dijital ortamlar, bu bireyler için kendini ifade etme ve kabul görme alanına dönüşmektedir.
Duygular Yönetilemeyince Dijital Kaçış Başlıyor
Çalışmada sosyal ve duygusal öğrenme becerilerinin dijital bağımlılık üzerinde belirleyici bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Duygularını tanıma, yönetme ve sosyal ilişkileri sağlıklı biçimde sürdürme becerileri azaldıkça, ergenlerin dijital ortamlarda daha fazla zaman geçirdiği görülmüştür.
Aile İlişkileri Kritik Eşik
Araştırma sonuçları, ebeveyn-ergen ilişkilerinin dijital bağımlılığı anlamlı biçimde yordadığını ortaya koymaktadır. Ebeveynle kurulan sağlıklı iletişimin zayıflaması, dijital teknolojilerin ergenler için bir kaçış alanına dönüşmesine neden olmaktadır.
Şaşırtan Bulgular: Arkadaşlık Neden Etkili Değil?
Çalışmanın dikkat çekici bulgularından biri ise arkadaş ilişkilerinin, dijital bağımlılığı anlamlı biçimde yordayamamış olmasıdır. Araştırma, ergenlerde dijital bağımlılığın sanıldığı gibi akran ilişkilerinden çok bireysel algı ve aile temelli faktörlerle ilişkili olduğunu göstermektedir.
Model Ne Söylüyor? Yüzde 27’lik Açıklama Gücü
Geliştirilen model, ergenlerde dijital bağımlılığa ilişkin toplam varyansın yaklaşık %27’sini açıklamaktadır. Bu oran, dijital bağımlılığın yalnızca teknolojik değil, güçlü bir psikososyal arka plana sahip olduğunu bilimsel olarak ortaya koymaktadır.
Dijital Bağımlılık Bir Ekran Sorunu Değil
Araştırma, ergenlerde dijital bağımlılığın; benlik algısı, duygusal beceriler ve ebeveyn ilişkileriyle yakından bağlantılı çok boyutlu bir yapı olduğunu göstermektedir. Bulgular, dijital bağımlılıkla mücadelede yalnızca ekran süresini sınırlamanın yeterli olmayacağını; psikososyal destek temelli yaklaşımların önemini vurgulamaktadır.
Kaynak
Semih Erez (2023). Ergenlerde Dijital Bağımlılığı Açıklamaya Yönelik Bir Model: Benlik Algısının, Sosyal-Duygusal Öğrenmenin, Ebeveyn ve Arkadaş İlişkilerinin Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tez No; 814296
