Vücudun kendi başına üretemediği ancak hayati fonksiyonlar için mutlaka ihtiyaç duyduğu bir element olan iyot, sağlıklı bir yaşamın vazgeçilmezlerinden biri. Tiroid hormonları olan tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) hormonlarının temel bileşeni olan iyot, yalnızca besinler yoluyla alınabiliyor. Özellikle tiroid bezinin düzgün çalışabilmesi için gerekli olan bu element, eksikliği durumunda ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlıyor.
Sağlıklı bir erişkinin vücudunda yaklaşık 15-20 mg iyot bulunurken, bunun %70-80’i tiroid bezinde depolanıyor. İyodun vücuttaki yarı ömrü yaklaşık 10 saat olsa da, eksiklik durumlarında bu süre uzayarak dengesiz hormon üretimini tetikleyebiliyor.
İyot eksikliği, başta guatr olmak üzere birçok tiroid rahatsızlığına neden olabilir. Yorgunluk, kilo alımı, cilt kuruluğu, saç dökülmesi ve zihinsel bulanıklık gibi belirtilerle kendini gösteren bu eksiklik, özellikle hipotiroidizm olarak bilinen düşük tiroid hormonu üretimiyle ilişkilidir.
Uzmanlara göre iyot, yalnızca tiroid sağlığı için değil, aynı zamanda metabolizma, bilişsel gelişim, enerji dengesi ve üreme sağlığı açısından da kritik öneme sahip. Hamilelik döneminde yetersiz iyot alımı, bebekte kalıcı gelişim bozukluklarına yol açabiliyor.
Peki iyot eksikliği neden bu kadar yaygın?
-
Deniz ürünleri, süt ürünleri ve iyotlu tuz gibi iyot kaynaklarının yeterince tüketilmemesi,
-
İç bölgelerdeki iyot fakiri topraklarda yetişen besinlerin tüketimi,
-
İyotsuz tuz kullanımı (deniz tuzu, koşer tuzu vb.),
-
İşlenmiş gıdaların çoğunda iyot içermeyen tuzların tercih edilmesi,
-
Hamilelik ve emzirme döneminde artan ihtiyaç,
-
Vegan/vejetaryen beslenme nedeniyle iyot içeren hayvansal gıdalardan uzak durulması,
-
Lahana, brokoli, karnabahar gibi guatrojenik sebzelerin aşırı tüketimi...
Tüm bu etkenler, iyot eksikliğini tetikleyen başlıca nedenler arasında yer alıyor.
Erken dönemde çoğu zaman fark edilmeyen iyot eksikliği, ilerledikçe geri dönüşü zorlaşan sağlık problemlerine yol açabiliyor. Bu nedenle düzenli beslenmede iyot kaynaklarına yer vermek, iyotlu tuz kullanmak ve şüpheli durumlarda bir uzmana başvurmak büyük önem taşıyor.
