Senfoni orkestrası dendiğinde ilk akla gelen enstrüman hiç kuşkusuz kemandır. 1500’lü yıllarda İtalya’da geliştirilen keman, o dönemde orkestralarda kendine yer bulmaya başlamış ve zamanla birinci ve ikinci keman grupları olarak bölünerek sayıca çoğalmıştır. Orkestranın sol önünde oturan başkemancı, orkestranın en önemli figürlerinden biri olup, orkestra şefi dışındaki en dikkat çekici pozisyona sahiptir.
Yaylı Çalgılar: Orkestranın Kalbi
Kemanın yanı sıra viyola, viyolonsel (diğer adıyla çello), kontrbas ve arp da senfoni orkestrasındaki diğer yaylı çalgılar arasında yer alır. Keman sayısı genellikle 40 civarında olurken, çelloların sayısı 10’a yakındır. Arp ise diğer yaylılardan farklı olarak yayla değil, tellerin parmakla çekilmesiyle çalınır. Yaklaşık 47 tele sahip olan bu zarif enstrümanın kökeninin M.Ö. 3500’lere dayandığı tahmin ediliyor.
Tahta Üflemeliler: Orkestranın Tınısı
Yaylı çalgıların arkasında ise tiz tonlar üreten tahta üflemeli çalgılar yer alır. Bu grupta flüt öne çıkar. Her ne kadar günümüzde çoğunlukla metalden yapılsa da, flüt hâlâ “tahta üflemeli” kategorisinde sayılır. Do flüt, pikolo flüt ve sol flüt gibi çeşitleri olan bu enstrümanın kökeni 7000 yıl öncesine kadar uzanıyor. Bu gruba ait bir diğer önemli çalgı ise fagottur. Akçaağaçtan yapılan gövdesi ve metal borusuyla tanınan fagot, uzunluğu 1,3 metre olsa da ikiye katlandığı için daha kısa görünür; açıldığında ise 2,5 metreyi bulur.
Bakır Üflemeliler: Güçlü ve Derin Sesler
Senfoni orkestrasında yer alan bakır üflemeliler arasında en bilinen çalgılardan biri trompettir. Mozart ve Haydn döneminde “melodikten çok armonik” bir çalgı olarak kabul edilen trompet, Beethoven ile birlikte daha baskın kullanılmaya başlanmıştır. Mısır’daki arkeolojik bulgular, bu çalgının tarihinin binlerce yıl öncesine uzandığını gösteriyor.
Vurmalı Çalgılar: Ritmin Temel Taşları
Orkestradaki vurmalı çalgılar arasında zil, davul, çan ve timpani gibi enstrümanlar yer alır. Timpani, metal bir kasenin üzerine gerilen deriyle oluşturulmuş bir çeşit büyük davuldur ve iki tokmakla çalınır. Tokmakların türüne göre farklı tonlar elde edilir. Ayrıca piyano da teknik olarak bir vurmalı çalgı olarak kabul edilir. Her zaman orkestra içinde yer almasa da, besteciler tarafından eser üretiminde sıkça kullanılır. 88 tuşa sahip olan piyano için “tek başına bir orkestra” ifadesi boşuna kullanılmaz.
