Bugün hemen herkes, telefonu Alexander Graham Bell'in icat ettiğini düşünür. Hatta bu konuda anlatılan klasik bir hikâye bile vardır: Bell, telefonu icat ettiğinde ilk olarak sekreteri Watson’ı aramış ve tarihe geçen o sözleri söylemiştir: "Mr. Watson, come here, I want to see you."
Ancak tarih her zaman kazananları hatırlar. Gerçek mucitler ise bazen tarihin arka sayfalarında sessizce unutulur. İşte bu isimlerden biri de Johann Philipp Reis.
Alman bir fizik öğretmeni olan Reis, 1861 yılında “Reis Telephon” adını verdiği cihazıyla sesi tel üzerinden iletmeyi başarmıştı. Hatta cihazı, müzik notalarını oldukça net bir biçimde iletebiliyordu. İnsan sesi ise o dönemin teknik yetersizlikleri nedeniyle biraz boğuk ve zayıf olarak aktarılabiliyordu. Ancak yine de bu, sesin bir kablo aracılığıyla iletildiği ilk gerçek deneydi.
15 Yıl Önce Geldi, Ama Duyulmadı
Bell’in ilk telefon patentini alması 1876’yı buldu. Yani Reis’in çalışmasından tam 15 yıl sonra. Ne var ki Bell’in cihazı, daha gelişmişti; insan sesini daha net aktarabiliyor ve ticari potansiyele sahipti. Bu da tarihi Bell lehine yazdırdı.
Neden Reis Değil?
Philipp Reis'in cihazı teknik olarak eksikti, evet. Ama onu asıl geride bırakan şey, icadının iletişim devrimindeki ticari etkisini fark edememiş olmasıydı. Bell ise hem pazarlama gücünü hem de ABD’deki patent sistemini çok daha etkin kullandı. Reis 1874’te, yani Bell’in patentine sadece iki yıl kala, henüz 40 yaşında hayatını kaybetti. Yaşasaydı, belki de bugünkü telefon şirketleri “Reis” adını taşıyor olacaktı.
Tarihi Kim Yazar?
Bugün telefonun sesi hâlâ Reis’in sessizliğinde yankılanıyor. Ve belki de en çok, tarih sadece kazananları yazdığı için onun adı silinmiş gibi görünüyor. Ama teknoloji tarihinin dikkatli okurları bilir: Sesin teldeki ilk yankısı Bell’den değil, Reis’ten geldi.