Son günlerde kamu çalışanları arasında sıkça sorulan bir soru yeniden gündeme geldi: “2008 öncesi memurların ailelerine hâlâ ayrıcalıklı haklar tanınıyor mu?” Özellikle emeklilik ve vefat sonrası maaş uygulamalarında, eski sistem ile yeni sistem arasındaki farklar vatandaşlar arasında kafa karışıklığı yaratıyor. Biz de bu haberimizde, 2008 yılı Ekim ayı öncesinde göreve başlayan memurların ailelerine hâlâ geçerli olan hakları, Emekli Sandığı Kanunu’nun sağladığı avantaj ve sınırlamalarıyla birlikte ele aldık.
Türkiye Gazetesi yazarı İsa Karakaş’ın değerlendirmesine göre, 2008 öncesinde memur olarak göreve başlayanların dul ve yetimlerine maaş bağlanmasında halen eski kanun hükümleri uygulanıyor. Bu uygulama, 2008 sonrasında yürürlüğe giren Sosyal Güvenlik Kanunu’ndan (5510 sayılı yasa) farklı işliyor.
Emekli Sandığı Kanunu’nun Sağladığı Haklar
Emekli Sandığı Kanunu’na göre, memuriyet görevindeyken veya emekli olduktan sonra vefat eden kamu görevlilerinin dul ve yetimleri maaş hakkına sahip olabiliyor. Kanun, Cumhurbaşkanı, Başbakan, TBMM Başkanı gibi görevlerde bulunmuş kişilerden başlayarak, uzun yıllar kamu hizmeti vermiş memurlara kadar geniş bir kesimi kapsıyor.
Maaş bağlanabilmesi için memurun ölümünden önce belirli bir süre hizmeti bulunması ve primlerinin (keseneğin) yatırılmış olması gerekiyor. Ayrıca, görev sırasında kaza veya meslek kaynaklı rahatsızlık nedeniyle hayatını kaybedenlerin aileleri de “vazife malullüğü” kapsamında aylık alabiliyor.
Kimler Maaş Alamıyor?
Kanun, bazı durumlarda dul veya yetim aylığı verilmesini yasaklıyor. Örneğin;
-
Memuru kasten öldüren veya öldürmeye teşebbüs eden kişiler,
-
Türk vatandaşlığını bırakanlar ya da yabancı ülke vatandaşlığına geçenler (istisnalar hariç),
-
Evli çocuklar veya memurun annesi, belirli koşullarda maaş hakkı elde edemiyor.
Ancak Türkiye’nin sosyal güvenlik anlaşması yaptığı ülke vatandaşlığına geçenler bu yasaktan muaf tutuluyor.
Dul Eşe Aylık Bağlanması
Ölen memurun eşi için Emekli Sandığı Kanunu özel bir kolaylık tanıyor. Dul eşe maaş bağlanması için yalnızca resmi evlilik yeterli görülüyor. Malullük, muhtaçlık ya da yaş gibi ek bir şart aranmıyor. Başvuru yapıldığında maaş bağlanabiliyor.
Dul eş hem kendi emekli maaşını hem de eşinden kalan dul aylığını alabiliyor; ancak toplam oran %50’yi geçemiyor. Bununla birlikte, aynı kişi hem dul hem yetim aylığı alamıyor, yalnızca birini tercih etmesi gerekiyor.
Eski Kanunun Artıları ve Eksileri
2008 öncesi memurlara uygulanan Emekli Sandığı sistemi, aile bireylerine sağladığı güvence açısından avantajlı kabul ediliyor. Özellikle dul eşe şart aranmadan maaş bağlanması, bu dönemde göreve başlayan memur aileleri için büyük bir destek sağlıyor.
Buna karşın, sistemin yeni sosyal güvenlik yasasından farklı işlemesi, kamu personeli arasında eşitsizlik tartışmalarına yol açabiliyor. 2008 sonrasında göreve başlayan memurlar, aynı durumda olsalar bile bu haklardan yararlanamıyor.
Doğu’da Binlerce Aile Yararlanıyor
Erzincan ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde, 2008 öncesi kamu hizmetine başlamış çok sayıda memurun eşi ve çocuğu bu sistemden faydalanıyor. Özellikle kırsal bölgelerde, dul ve yetim aylıkları birçok ailenin tek geçim kaynağını oluşturuyor.
Emekli Sandığı Kanunu’nun sağladığı bu avantajların gelecekte değiştirilip değiştirilmeyeceği henüz netleşmiş değil. Ancak mevcut durumda, 2008 öncesi memurların aileleri için bu haklar geçerliliğini sürdürüyor.
