Refahiye Balı, Erzincan’ın Refahiye ilçesinde yetişen zengin bitki örtüsünden elde edilen çiçek nektarlarıyla üretilir. Aromatik tadı, bal özü kokusu ve şeffaf, parlak görünümüyle ayırt edilir. Rengi su beyazından koyu ambere kadar değişiklik gösterebilir. Akışkan kıvamı ve yüksek prolin oranı ile benzerlerinden ayrılır. Bu bal, özellikle 750-1200 mg/kg arasında değişen prolin değeriyle dikkat çeker. Prolin, balın kalitesini ve saflığını belirleyen en önemli aminoasittir.
Üretimde Kullanılan Arı Irkı: Kafkas Arısı
Refahiye Balı, uzun dilli (6,6-7,25 mm) Apis mellifera caucasica yani Kafkas arısı tarafından üretilir. Bu arı türü, zorlu coğrafi şartlara dayanıklı yapısı ve derin tüplü çiçeklere erişimi sayesinde bölgeye mükemmel şekilde adapte olmuştur.
Zengin Bitki Örtüsü ve Nadir Florasıyla Refahiye
Refahiye, Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve İç Anadolu bölgelerinin kesişiminde yer alır. 1500-2500 metre rakımlarıyla hem kültür bitkilerini hem de alpin florayı barındırır. İlçede bulunan meralar, orman altı bitkiler ve çayır bitkileri balın mineral, vitamin ve protein değerlerini yükseltir.
Polen Profili ve Bitki Familyaları
Refahiye Balı’nın polen içeriği başta Fabaceae olmak üzere Liliaceae, Cistaceae, Lamiaceae, Scrophulariaceae gibi familyalara aittir. Bu çeşitlilik, balın besleyici değerini ve aromatik zenginliğini artırır.
Fizikokimyasal Özellikler: Laboratuvar Onaylı Kalite
Refahiye Balı aşağıdaki değerlere sahip olmalıdır:
-
Prolin: 750-1200 mg/kg
-
HMF: ≤ 40 mg/kg
-
Sakkaroz: ≤ %2
-
Fruktoz + Glikoz: ≥ %65
-
Nem: %16-17
-
Diastaz sayısı: ≥ 8
-
Serbest Asitlik: ≤ 50 meq/kg
-
Elektrik İletkenliği: ≤ 0,8 mS/cm
-
C4 şekeri: ≤ %7
-
Naftalin (bal mumunda): ≤ 10 ppb
Üretim Metodu: Gelenekselden Modern Kovancılığa
Refahiye Balı hem petekli hem süzme olarak üretilir. Langstroth tipi modern kovanlar kullanılır. Arıcılık sabit olarak yapılır; kış aylarında Tokat ve Sivas gibi bölgelere göç edilerek kışlama gerçekleştirilir. Kışlamada kolonilerin sıcaklık ve nem dengesi kontrollü ortamda sağlanır.
İlkbahar ve Besleme Dönemi
İlkbaharda kovanlar kontrol edilir, ana arı varlığı ve koloni sağlığı değerlendirilir. Bal ve polen takviyesi ile koloniler güçlendirilir. Nisan ayı sonu itibariyle kışlaklardan arılıklara geri dönüş yapılır.
Bal Akımı ve Hasat Dönemi
1 Temmuz – 15 Ağustos arası bal akımı dönemidir. Hasat ise ağustos sonunda başlar ve eylül ortasına kadar sürer. Peteklerin sırlanması, balın olgunlaştığını gösterir. Hasat akşam saatlerinde, dikkatli şekilde yapılır.
Süzme, Dinlendirme ve Ambalajlama
Süzülen ballar hijyenik krom tanklarda 35-40°C’de dinlendirilir. Bal durulduktan sonra cam kavanozlara veya uygun tenekelere doldurulur. Depolama 25°C’yi geçmeyen, kuru ve karanlık ortamlarda yapılır.
Varroa ile Mücadele
Zararlı varroa ile mücadele, nisan ve eylül aylarında, ruhsatlı ilaçlarla ve prospektüsüne uygun şekilde yapılır. Yavru gözlerinin az olduğu dönemler tercih edilir.
Denetim ve Coğrafi İşaret Süreci
Denetim Refahiye Kaymakamlığı koordinasyonunda yürütülür. 6 kurumdan oluşan denetim mercii, sezon başı ve bal akımında düzenli kontrol yapar. Tüm üreticiler “Refahiye Balı Üretici Kayıt Defteri”ne kayıt yaptırmak zorundadır. Hasat öncesi mutlaka Refahiye Ziraat Odası’na bilgi verilir. Numuneler alınarak analiz yapılır. Uygun olmayan üreticiler sistem dışı bırakılır.
Coğrafi İşaretin Korunması
Refahiye Balı coğrafi işaretli bir üründür. Tüm ambalajlarda coğrafi işaretin adı ve amblemi yer almak zorundadır. Denetim mercii gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir.
Balın Ötesinde Bir Doğa Mirası
Refahiye Balı, sadece bir gıda ürünü değil; bölgenin florası, faunası, iklimi ve kültürel üretim birikiminin bir yansımasıdır. Yüksek prolin oranı ve eşsiz aromatik yapısıyla adeta doğanın altın sıvısıdır.
