Antik Mısır, yalnızca piramitleriyle değil, görkemli tapınaklarıyla da tarih boyunca hayranlık uyandırmıştır. Bu yazıda, Mısır'ın kültürel ve dini mirasını yansıtan en önemli 10 tapınak kompleksini keşfedeceksiniz. Her biri, firavunların gücünü, tanrıların ihtişamını ve zamanın ötesindeki sanat anlayışını yansıtıyor.
1. Karnak;
Karnak Tapınağı'nın inşasında birçok firavun görev almıştır. İnşası binlerce yıl sürmüştür. Sensusret, II. Wahankh Intef ve IV. Ptolemaios firavunları, Karnak Tapınağı'na eklemeler yapan firavunlardan sadece birkaçıdır. Karnak Tapınağı, Mısır'daki en büyük tapınak kompleksi olmasıyla ünlüdür. Komplekste çok sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Crisosphynx'ler, pilonlar, sütunlar ve diğer yapılar bulunmaktadır.
2. Abu Simbel;
Abu Simbel orijinal olarak güney Mısır’da sağlam bir kaya uçurumuna kesilmiş ve Nil Nehri’nin ikinci bölgesinde bulunan eski bir tapınak kompleksidir. Bu alanı içeren iki tapınak vardır. Ramses II’nin Büyük Tapınağının iç kısmındaki geniş sanat eserine dayanarak yapıların en azından kısmen MÖ 1274’te Kadeş Savaşı’nda Hititler üzerindeki zaferini kutlamak için yaratıldığı kesindir.
Kompleksin oluşturulmasının yirmi yıl aldığı ve tapınakların Ra-Horakty, Ptah tanrılarına ve tanrılaştırılmış Ramses II ve tanrıça Hathor ve Kraliçe Nefertari’ye adanmıştır.
3. Luxor Tapınağı;
Luksor Tapınağı, bugün Luksor olarak bilinen şehirde Nil Nehri'nin doğu kıyısında bulunan büyük bir Eski Mısır tapınak kompleksidir ve yaklaşık MÖ 1400 yılında inşa edilmiştir. Mısır dilinde ipet resyt, "güney sığınağı" olarak bilinir. Luksor'da doğu ve batı kıyılarında birkaç büyük tapınak vardır. Erken gezginlerin ziyaret ettiği büyük morg tapınaklarından dördü Gurnah'daki I. Set Tapınağı, Deyrü'l Bahri'deki Hatşepsut Tapınağı, II. Ramses'in Tapınağı ve Medinet Habu'daki III. Ramses Tapınağı; doğu kıyısındaki iki ana kült tapınağı Karnak ve Luksor olarak bilinir.
4. Hatshepsut Tapınağı;
Deril El-Bahari Tapınağı, dizayn ve dekorasyonu yüzünden Mısır’daki çok karakteristik tapınaklardan birisidir. Yeni Krallık zamanındaki tapınaklar gibi kireçtaşından yapılmış ve kumtaşı kullanılmamıştır. Senimut’un düşüncesine göre, tapınağı bir mimar inşa etmiştir. Tapınak, 18. Hanedanlık’tan Kraliçe Hatshepsut anısına yaptırılmıştır. Ölüm tapınağı hazırlanmış ve kahramanlıkları burada yad edilmiştir. MS 7.yy’da, bu alanda bir Kıpti manastırından sonra burası “Kuzey manastırı” olarak bilinirdi. Şimdi ise Deril El-Bahri olarak biliyoruz. Arapça anlamı “Kuzey Manastır Tapınağı” dır ? Teoriye göre tapınak ilk Hristiyan periyodu zamanında, Kıpti manastırı olarak kullanıldığıdır.
5. I. Seti;
Seti I Tapınağı, Antik Mısır'ın en önemli arkeolojik alanlarından biri olan Abydos'ta yer almaktadır. Yukarı Mısır'da, Nil Nehri'ne yaklaşık 10 km uzaklıkta bulunan Abydos, Mısır'ın ilk krallarının nekropolüydü ve daha sonra tanrı Osiris'e ibadet için bir hac merkezi haline geldi. Ayrıca, Antik Mısır'ın tanrılaştırılmış krallarının kültlerinin kutlandığı yerdi.
Seti I tapınağı, alışılmadık bir L şeklinde zemin planına sahiptir ve çoğunlukla kireç taşından inşa edilmiş olup, yapının farklı yerlerinde ara sıra kumtaşı kullanılmıştır. Tapınak, Seti I'in ölümünden sonra, tapınağın bazı kısımlarında kartuşları ve babasının çok ince kabartmalı rölyefinden farklı, karakteristik gömme rölyef stili bulunan oğlu II. Ramses tarafından tamamlanmıştır.
6. Edfu Tapınağı;
Edfu, antik zamanların gelişmiş bir şehriydi. Bugün Horus Tapınağı, Edfu şehrindeki en önemli tapınaktır.Tapınağın 2. Ara Periyot zamanında inşa edildiği sanılmaktadır.Fakat şimdiki tapınak, Ptolemaios hanedanlık dönemine kadar uzanmaktadır. Ptolemaios III (MÖ 237) zamanında yapımına başlanılan tapınak, Ptolemaios IV saltanatı zamanında bitirilebilmiştir. Diğer Ptolemaios Krallar ve Roma İmparatoru Augustus tarafından ilaveler yapılmıştır. Bu tapınaktaki kitabeler, rölyefler ve ilave yapıların yapımı 180 yılı bulmuştur. Edfu Tapınağı,Yeni Krallık’ın geleneksel Mısır Tapınaklarına benzemektedir. Mamisi gibi (Mamisi, İlahi doğum evi demektir) birkaç Helenistik dönem mimari özelliği de taşımaktadır
7. Philae Tapınağı;
Philae Tapınağı, Mısır’daki Aswan Barajı ve Nasser Gölü’nün aşağısında, Aşağı Aswan Barajı rezervuarında bulunan ada merkezli bir tapınak kompleksi. Strabon, Diodorus Siculus, Batlamyus, Seneca, Yaşlı Plinius gibi çok sayıda antik yazarın kayıtlarında bahsettiği Philae, çoğul adından da anlaşılacağı gibi, Asvan yakınlarındaki Birinci Akanak’ın hemen üzerinde yer alan iki küçük adanın ünvanıydı. Her iki adanın da en göze çarpan özelliği mimari zenginlikleri. Firavunlardan Roma imparatorlarına kadar uzanan çeşitli dönemlere ait anıtlar neredeyse tüm alanı kaplıyor. Ancak başlıca yapılar küçük adanın güney ucunda yer alıyor. Kompleksteki en eski yapı, MÖ 380-362 yılları arasında I. Nectanebo döneminde İsis için inşa edilen ve nehirden çift sütunlu bir geçitle yaklaşılan tapınak. Diğer kalıntılar ise çoğunlukla Ptolemaios döneminden kalma.
8. Memnon Heykelleri;
Firavun III. Amenhotep'in iki muhteşem ikiz heykeli ve ayaklarının altına oyulmuş iki küçük heykel (biri karısı, diğeri annesi), muhteşem Luksor ufuklarında zarif bir şekilde durmaktadır. Memnon Heykeli, Mısır'ın Luksor kentinin Batı Şeria'sında yer almaktadır.
Her biri 18 metre yüksekliğindeki iki heykel, III. Amenhotep'in cenaze tapınağının girişinde yer almaktadır. Heykellere, depremden sonra heykellerden birinin oluşturduğu bir fenomen nedeniyle Memnon Heykelleri adı verilmiştir.
Aslen Nil Nehri'nin batısındaki modern Luksor kentindeki Teb Nekropolü'nde inşa edilen ve arkeologların, modern Kahire yakınlarındaki El-Gabal el-Ahmar'da ocaktan çıkarılıp daha sonra 420 mil yol kat ederek antik Teb kentine getirildiğine inandığı kuvarsit kumtaşından yapılmış iki devasa heykel olan Memnon Heykelleri, binlerce yıl sonra bile günümüze ulaşmıştır.
9. Kom Ombo Tapınağı;
Kom Ombo Tapınağı, Asvan'ın yaklaşık 48 km kuzeyinde yer alır ve Greko-Romen döneminde (MÖ 332 - MS 395) inşa edilmiştir. 18. hanedandan kalma daha eski bir yapı da mevcuttur, ancak günümüze sadece bazı parçaları ulaşmıştır.
Tapınak, timsah tanrı Sobek ve şahin başlı tanrı Horus'a adanmış çift bir tapınak olması nedeniyle benzersizdir. Düzeni, her iki tarafında kendi girişleri ve şapelleri bulunan iki tapınağı bir araya getirir.
10. Medinet Habu;
Medinet Habu, III. Ramses'in mezarının da yer aldığı tapınağa verilen genel addır. Mısır'ın Luksor kentinin Batı yakasında Medinet Habu kompleksinde yer alan önemli bir Yeni Krallık dönemi tapınağıdır. Mimari ve sanatsal öneminin yanında tapınak III. Ramses'in zamanında Deniz Kavimleri ve diğer halkların Mısır'a saldırılarını ve onların yenilgiye uğratılışını betimleyen röliyeflerle ve yazıtlarla donatılmıştır. Mısır tarihinin bu dönemiyle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağı sağlayan kompleks aynı zamanda dönemin Antik Yakın Doğusu yönünden de değerlidir.
Mısır’ın tapınakları sadece taş ve sütunlardan ibaret değil; her biri geçmişin sesini bugüne taşıyan bir zaman makinesi. Bu kadim yapılar, ziyaretçilerini tarihle yüzleştirirken, arkeologlara da her gün yeni sırlar fısıldıyor. Mısır’a bir yolculuk planlıyorsanız, bu tapınaklar kesinlikle rotanızda olmalı.
