Sekiz Ülkede Yapılan Çığır Açan Araştırma Alarm Veriyor
İngiltere ve ABD başta olmak üzere Avustralya, Brezilya, Kanada, Şili, Kolombiya ve Meksika'yı kapsayan geniş çaplı bir araştırma, sofralarımızda giderek daha fazla yer edinen aşırı işlenmiş gıdaların potansiyel tehlikelerini gözler önüne serdi. Cipslerden kruvasanlara, gazlı içeceklerden işlenmiş etlere kadar pek çok yaygın tüketim maddesini içeren bu gıdaların yüksek oranda tüketilmesi, erken ölüm riskinin artmasıyla ilişkilendirildi.
Aşırı İşlenmiş Gıda Nedir? Ev Mutfağının Yabancısı Maddeler
Aşırı işlenmiş gıdalar için kesin bir tanım olmasa da, genel olarak "evde hazırlanan yemeklerde bulunmayan bileşenleri içeren gıdalar" olarak nitelendiriliyorlar. Bu tür ürünlerin üretiminde, görünüm, tat ve kıvamı çekici hale getirmek amacıyla çeşitli kimyasallar, renklendiriciler ve tatlandırıcılar kullanılıyor. İşlenmiş etler, bisküviler, gazlı içecekler, dondurma ve kahvaltılık gevrekler bu kategoriye sıklıkla dahil ediliyor.
Tehlikenin Kaynağı Henüz Tam Olarak Çözülemedi
Aşırı işlenmiş gıdaların neden sağlık üzerinde olumsuz etkiler yarattığına dair kesin mekanizma henüz tam olarak anlaşılamadı. İşleme sürecinin kendisinin mi zararlı olduğu yoksa bu gıdaların yüksek oranda yağ, tuz ve şeker içermesinden mi kaynaklandığı belirsizliğini koruyor. American Journal of Preventive Medicine dergisinde yayımlanan çalışmada araştırmacılar, aşırı işlenmiş gıda tüketimi ile ölüm oranları arasındaki ilişkiyi inceleyen önceki çalışmaları detaylı bir şekilde değerlendirdi. Çalışma, bu tür gıdaların doğrudan erken ölüme neden olduğunu kesin olarak kanıtlamasa da, tüketim oranının yüksek olduğu ülkelerde erken ölüm vakalarının daha fazla olduğuna dair dikkat çekici veriler sundu. Zira bir bireyin sağlığı üzerinde beslenme alışkanlıklarının yanı sıra yaşam tarzı ve sosyoekonomik durum gibi pek çok faktör etkili oluyor.
Dünya Genelinde Aşırı İşlenmiş Gıda Tüketimi Yaygınlaşıyor
Araştırmacılar, sekiz ülkeden elde ettikleri beslenme alışkanlıkları anketleri ve ölüm verilerini titizlikle analiz etti. Raporun çarpıcı sonuçlarına göre, İngiltere ve ABD'de günlük kalori alımının yarısından fazlası aşırı işlenmiş gıdalardan sağlanıyor. Bu ülkelerde, erken ölümlerin yaklaşık yüzde 14'ünün bu beslenme şekliyle bağlantılı olabileceği tahmin ediliyor. İşlenmiş gıda tüketiminin çok daha düşük olduğu Kolombiya ve Brezilya gibi ülkelerde ise bu oranın yaklaşık yüzde 4 civarında olduğu belirlendi. Brezilya'dan araştırmanın direktörü Dr. Eduardo Nilson, işleme sırasında gıdalarda meydana gelen değişikliklerin yanı sıra kullanılan renklendiriciler, yapay aromalar ve tatlandırıcılar gibi katkı maddelerinin sağlığı olumsuz etkileyebileceğini vurguluyor. Araştırma verilerine göre, 2018 yılında sadece ABD'de aşırı işlenmiş gıda tüketimi nedeniyle 124 bin erken ölüm gerçekleştiği tahmin ediliyor. İngiltere'de ise bu rakam yaklaşık 18 bin civarında.
Uzmanlardan Hükümetlere Çağrı: Diyet Tavsiyeleri Güncellenmeli
Araştırmanın sonuçlarına dayanarak hazırlanan raporda, hükümetlerin mevcut diyet tavsiyelerini güncelleyerek vatandaşları aşırı işlenmiş gıda tüketimini azaltmaya teşvik etmeleri gerektiği vurgulanıyor. Ancak İngiltere hükümetinin beslenme uzmanlarından oluşan kurulu, gıdaların işlenme şekli ile kötü sağlık arasında güçlü bir kanıt bulunmadığı yönünde bir açıklama yaptı. Çalışmadaki verilerin, aşırı işlenmiş gıdaların insan sağlığı üzerindeki etkisinin modellenmesine dayandığını belirten emekli istatistik profesörü Kevin McConway ise sonuçlar konusunda temkinli olunması gerektiğini savunuyor. McConway, aşırı işlenmiş gıdaların sağlığı hangi mekanizmalarla etkilediği konusunun henüz net olmadığını ve bu tür araştırmalarda nedensellik ilişkisinin kesin olarak kurulamayacağını ifade ediyor.
Yağ ve Şeker Yüksekliği Bilinen Risk Faktörü
Yüksek oranda yağ ve şeker içeren diyetlerin tip 2 diyabet, obezite, kalp rahatsızlıkları ve bazı kanserler gibi erken ölüme yol açabilecek hastalıkların riskini artırdığı uzun süredir bilinen bir gerçek. Cambridge Üniversitesi'nden Dr. Stephen Burgess de bu tür araştırmaların aşırı işlenmiş gıda tüketiminin doğrudan zararlı olduğunu kanıtlayamayacağını belirtiyor. Ancak birçok ülkedeki çalışmaların aşırı işlenmiş gıdaların sağlık için potansiyel bir risk oluşturduğunu gösterdiğini kabul eden Dr. Burgess, bu gıdaların "sorumlu olabileceği" ihtimalini göz ardı etmiyor. Üreticileri temsil eden Gıda ve İçecek Federasyonu ise "aşırı işlenmiş gıda" teriminin yoğurt, makarna sosları veya ekmek gibi sağlıklı ve dengeli beslenmeye katkıda bulunabilecek pek çok gıdayı "şeytanlaştırdığını" savunuyor ve gıda üretiminde kullanılan tüm katkı maddelerinin ilgili sağlık kuruluşları tarafından onaylandığını ve tüketim için güvenli olduğunun garanti edildiğini belirtiyor.
