Besinlerin bağırsaklardan yeterince emilememesi sonucu ortaya çıkan sağlık sorunu, tıpta malabsorbsiyon olarak adlandırılır. Bu durum, vücudun ihtiyaç duyduğu vitamin, mineral, protein ve karbonhidrat gibi temel besin öğelerini yeterince alamamasına neden olur. Sonuç olarak bağışıklık sistemi zayıflar, enerji eksikliği yaşanır ve çeşitli sağlık sorunları baş gösterir.
Bu kişilerde, alınan gıdaların sindirim sisteminden geçse bile yeterince emilememesi nedeniyle, vücut gereken besin desteğini sağlayamaz. Aynı şekilde vitamin ve mineral takviyeleri de etkisiz kalabilir.
Emilim Neden Bozulur?
Emilim sorunu genellikle bağırsaklardaki işleyiş bozukluğu ya da bağırsak yüzeyindeki hasarlar nedeniyle ortaya çıkar. İnce bağırsakta gerçekleşen sindirim işlemi sekteye uğradığında, vücut besin maddelerini işleyemez hale gelir. Bu bozukluk genellikle başka hastalıkların bir sonucu olarak gelişir.
Örneğin çölyak gibi otoimmün hastalıklar, genetik sendromlar, enfeksiyonlar ya da uzun süreli ilaç kullanımı emilim fonksiyonunu olumsuz etkileyebilir. Bu da kişinin genel sağlık durumunu tehdit eder hale gelir.
Malabsorbsiyona Yol Açabilecek Temel Etkenler:
Çölyak hastalığı (Dermatitis herpetiformis)
Kistik fibrozis
Whipple hastalığı
Pankreas hastalıkları (özellikle ekzokrin yetmezlik)
Radyoterapi ve kemoterapi gibi onkolojik tedaviler
Bağırsak parazitleri veya kurt enfeksiyonları
Alkol bağımlılığı
Galaktozemi ve bazı metabolik hastalıklar
Yanlış veya dengesiz diyetler
Laktoz intoleransı
Yağ ve protein emilim bozuklukları
Belirtiler Neler?
Emilim bozukluğu yaşayan kişilerde birçok belirti aynı anda görülebilir. Bu belirtiler, sindirim sistemine ve emilmeyen vitamin/mineral türüne göre değişiklik gösterir.
En sık gözlenen semptomlar:
Sürekli ishal
Şişkinlik ve aşırı gaz
Karın ağrısı
Düzensiz kilo kaybı
Kronik yorgunluk ve halsizlik
Ağız içi yaralar
Ellerde/ayaklarda uyuşma ve karıncalanma
Kansızlık (özellikle demir ve B12 eksikliğine bağlı)
Cilt kuruluğu ve tırnak zayıflığı
Kemik ağrıları ve osteoporoz
Çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği
Kimler Risk Altında?
Bu sorun, sindirim sistemi rahatsızlıkları olan kişilerde daha sık görülür. Genetik hastalıklara yatkın bireylerde, çölyak ya da laktoz intoleransı olanlarda, yaşlı bireylerde ve küçük çocuklarda görülme riski daha fazladır.
Hangi Uzmana Başvurmalı?
Bu belirtileri yaşayan bireylerin öncelikle bir iç hastalıkları (dahiliye) uzmanına görünmesi önerilir. Duruma göre hasta, gastroenteroloji uzmanına yönlendirilebilir. Bu alanda uzman hekimler, sindirim sistemiyle ilgili detaylı tetkiklerin yapılmasını sağlar.
Tanı Süreci Nasıl İşler?
Teşhis aşamasında hastanın öyküsü ve fiziki muayenesinin ardından laboratuvar testleri devreye girer. Kan sayımı, vitamin ve mineral düzeyleri (B12, demir, folik asit, ferritin) değerlendirilir.
Yağ emiliminde sorun yaşanıyorsa D vitamini, magnezyum ve kalsiyum düzeyleri de kontrol edilir. Gluten hassasiyeti şüphesi varsa çölyak testi uygulanır. Dışkı örneği analizi (Gaia testi), solunum testi, glikoz emilim testi ve görüntüleme yöntemleri (BT, MR) de tanıya yardımcıdır. Endoskopi veya biyopsi ile ince bağırsaktan örnek alınarak kesin teşhis konabilir.
Emilim Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, emilim bozukluğuna yol açan temel nedene göre planlanır. Örneğin çölyak hastaları ömür boyu glutensiz diyet uygulamalıdır. Laktoz intoleransı olanların ise laktoz içeren gıdalardan uzak durması gerekir.
Eksik olan vitamin ve minerallerin yerine konması için takviye ürünler önerilebilir. Gerekirse sindirimi kolaylaştıracak enzim destekleri ve ilaçlar reçete edilir. Bu süreçte diyetisyen kontrolünde kişiye özel bir beslenme planı oluşturulması oldukça önemlidir.
Tedavi Sürecinde Nelere Dikkat Edilmeli?
Reçete edilen ilaçlar düzenli kullanılmalı Kan değerleri düzenli aralıklarla takip edilmeli Doktor kontrolü aksatılmamalı Bilinçsizce ilaç veya takviye alınmamalı
