Dijital oyunlar ergenlerin hayatında yalnızca bir eğlence aracı mı, yoksa psikolojik bir kaçış mekanizması mı? Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi’nde yürütülen yeni bir yüksek lisans tezi, ergenlerde dijital oyun bağımlılığının ardındaki görünmeyen psikolojik dinamiklere ışık tutuyor. Araştırma, bilişsel esneklik düzeyi düşük olan ergenlerin, stresle baş etmede zorlandıklarında dijital oyunlara daha fazla yöneldiğini bilimsel verilerle ortaya koyuyor.
414 Ergen Üzerinde Bilimsel İnceleme
Tez çalışması, Erzincan’daki üç farklı Anadolu lisesinde öğrenim gören 9, 10, 11 ve 12. sınıf düzeyindeki toplam 414 ergen ile gerçekleştirildi. Araştırmada dijital oyun bağımlılığı, bilişsel esneklik ve stresle baş etme tarzları; geçerliliği ve güvenirliği kanıtlanmış psikolojik ölçme araçlarıyla değerlendirildi.
Elde edilen veriler, istatistiksel analiz yöntemleri kullanılarak detaylı biçimde incelendi.
Çarpıcı Bulgular: Esneklik Azaldıkça Bağımlılık Artıyor
Araştırmanın en dikkat çekici bulgularından biri, dijital oyun bağımlılığı ile bilişsel esneklik arasında anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunması oldu. Buna göre, bilişsel olarak daha esnek olan ergenlerin dijital oyunlara bağımlı olma düzeyleri daha düşük.
Buna karşılık, bilişsel esnekliği düşük olan ergenlerin stresli durumlar karşısında alternatif çözüm yolları üretmekte zorlandıkları ve bu durumun dijital oyunlara yönelimi artırdığı belirlendi.
Stresle Baş Etme Tarzları Kritik Rol Oynuyor
Tez, yalnızca doğrudan ilişkileri değil, stresle baş etme tarzlarının aracı rolünü de ortaya koyuyor. Bulgulara göre:
-
Yardım arama ve problem çözme gibi işlevsel baş etme tarzları arttıkça dijital oyun bağımlılığı azalıyor.
-
Bilişsel kaçınma ve davranışsal kaçınma gibi işlevsiz baş etme tarzları ise dijital oyun bağımlılığı ile pozitif yönde ilişkili.
Özellikle yardım arama davranışının, bilişsel esnekliğin dijital oyun bağımlılığı üzerindeki etkisinde aracı rol oynadığı saptandı.
Kimler Daha Risk Altında?
Araştırma, dijital oyun bağımlılığı düzeylerinin bazı demografik değişkenlere göre anlamlı biçimde farklılaştığını da gösteriyor. Buna göre:
-
Cinsiyet,
-
Anne-baba birliktelik durumu,
-
Günlük dijital oyun oynama süresi,
ergenlerin dijital oyun bağımlılığı puanları üzerinde belirleyici faktörler arasında yer alıyor.
Bilimsel Sonuç: Önleyici Müdahaleler İçin Güçlü Bir Zemin
Tezin sonuçları, ergenlerde dijital oyun bağımlılığının yalnızca oyun süresiyle değil; bilişsel yapı ve stresle baş etme becerileriyle yakından ilişkili olduğunu ortaya koyuyor. Araştırma, psikolojik danışma ve rehberlik alanında geliştirilecek önleyici ve koruyucu müdahale programları için önemli bilimsel ipuçları sunuyor.
Bu çalışma, ergenlik döneminde dijital oyun bağımlılığına yol açan psikolojik mekanizmaları bütüncül bir bakış açısıyla ele alan öncü bilimsel çalışmalardan biri olarak dikkat çekiyor. Bulgular, dijital oyun bağımlılığıyla mücadelede yalnızca ekran süresini sınırlamanın değil, ergenlerin bilişsel esnekliklerini ve sağlıklı baş etme becerilerini güçlendirmenin de hayati önem taşıdığını gösteriyor.
Kaynak
Bektaş, M. (2025). Ergenlerde Dijital Oyun Bağımlılığı, Bilişsel Esneklik ve Stresle Baş Etme Tarzlarının İncelenmesi.
Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık. Tez No; 977674