Türkiye’nin en eski yerleşim bölgelerinden biri olan Erzincan, tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yaptı. Doğu-batı ve kuzey-güney yönlerindeki önemli göç ve ticaret yollarının kesişiminde yer alan bu topraklarda, halkın geleneksel törenleri ve inançları asırlardır kuşaktan kuşağa aktarılıyor. Erzincan’ın dağ eteklerinde yaşayan toplumun geçiş dönemlerine dair adetleri, hem hayatın kutlanışı hem de ölümle yüzleşmenin gizemli ritüellerini barındırıyor.
Aşerme: Gebelikte Dileklerin Gücü
Erzincan’da hamile kadınların aşermesi sadece basit bir istek değil, doğacak çocuğun sağlığı için büyük önem taşır. Aşeren kadının canının çektiği yiyecekler yapılmadığında kötü olaylar yaşanacağına inanılır. Örneğin, aşerme bitmesi için komşudan ağzı kapalı bir yiyecek getirilir ve kadın bu yiyeceğe bakar; bu ritüel aşerme duygusunu yatıştırır.
Bebeğin Cinsiyeti: Eski Yöntemlerle Tahmin
Gebeliğin başından itibaren bebeğin cinsiyetini tahmin etmeye yönelik birçok gelenek Erzincan’da yaşatılır. Karnın şekli, meme uçlarının rengi, annenin tatlı veya ekşi yiyeceklere olan düşkünlüğü gibi işaretlere göre cinsiyet belirlenmeye çalışılır. Ayrıca ateşe tavuk ödü atılır, suya süt damlatılır, hatta sandalyelerin altına bıçak ve makas konularak farklı yöntemlerle tahminler yapılır. Erkek çocuk için dualar edenler, bazı durumlarda ehil kişilerden yardım alarak özel ritüeller uygular.
Kız İsteme ve Masraflar: Geleneksel Alışveriş
Kız isteme merasiminde, her iki ailenin yakınları birlikte alışverişe çıkar. Emanet olarak adlandırılan hediyeler, çoğunlukla sözleşmede belirtilen miktardan az alınarak iki aile arasındaki yakınlık ve saygı gösterilir. Damat, genellikle konuşmadan nişan yüzüğü için işaret eder. Daha sonra yatak, yorgan, kıyafet ve çeşitli ev eşyaları alınır ve oğlan evine götürülür.
Ölümün Habercileri: Kötü Alametler
Erzincan’da bazı olaylar ve işaretler ölümün yaklaştığını haber verir. Baykuş sesi, gökyüzündeki kayan yıldız, pencerede kuşun camı tıklatması, köpeğin uzun uluması gibi işaretler kötü haber olarak kabul edilir. Rüyalarda çıplak görmek ya da yılan görmek, evde eşya kırılması, beklenmedik rüzgar ve çocukların uzun uzun ağlaması gibi durumlar da ölümün öncüsü sayılır.
Ölümden Korunma Ritüelleri
Ölüm belirtilerinin ardından yapılması gereken çeşitli uygulamalar vardır. Ölü evinde yemeklerin dökülmesi, su kaplarının boşaltılması, mezarlıktan dönüşte arkaya bakılmaması, makasın kapatılması ve ayakkabıların düzeltilmesi gibi davranışlarla kötü kaderin önüne geçileceğine inanılır. Üst üste gelen ölümler halinde ise üçüncü ölüm yaşanmaması için kurban kesilir.
