Son günlerde İstanbul ve çevresinde art arda meydana gelen depremler, halkta büyük bir endişeye neden oldu. Depremin ardından sıkça sorulan bir soru yeniden gündeme geldi: Hayvanlar depremi gerçekten önceden hissedebilir mi? Özellikle evcil hayvan sahiplerinin gözlemlediği olağandışı davranışlar, bilim dünyasının da uzun süredir üzerinde çalıştığı bir konu. Bu soruya kesin bir yanıt vermek hâlâ mümkün değil. Ancak eldeki bilimsel veriler ve gözlemler, bazı hayvanların deprem öncesi çevresel değişimleri algılayabildiğini gösteriyor.
Hayvanların Sezgileri Bilimle Buluşuyor
Depremler, yer kabuğundaki enerji birikiminin ani boşalmasıyla oluşur. Bu süreçte meydana gelen mikro titreşimler, yüksek frekanslı sesler ve kimyasal değişiklikler, insanlar tarafından hissedilmese de hayvanlar için büyük bir uyarandır.
1. Sismik Titreşimleri Algılayabiliyorlar
Fareler, köpekler, yılanlar gibi yerle yakın temasta yaşayan hayvanlar, depremden önce oluşan çok küçük yer hareketlerini algılayabilir. Bu titreşimler onların stres seviyesini artırabilir ve davranış değişimlerine neden olabilir.
2. İşitme Duyuları Çok Daha Gelişmiş
Bazı hayvanlar, insanların duyamadığı frekanstaki sesleri duyabilir. Yer altındaki fay hatlarında oluşan mikro çatlamalar, bu yüksek frekanslı sesleri ortaya çıkarabilir. Özellikle köpeklerin ve bazı kuş türlerinin bu tür seslere karşı çok hassas oldukları biliniyor.
3. Kimyasal ve Elektromanyetik Değişimlere Duyarlılık
Deprem öncesi yer altındaki basınç değişimleri, çevredeki kimyasal gazların salınımını ya da elektromanyetik alan değişikliklerini tetikleyebilir. Bu değişimler de hayvanlar tarafından algılanabilir.
Dünya Genelinden Gözlemler
Bilim dünyası, bu gözlemleri yalnızca teoride değil, pratikte de incelemeye aldı. İşte dikkat çeken bazı örnekler:
Japonya Depremi (2011)
Tokyo Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalarda, 2011 Tōhoku depreminden yaklaşık 24 saat önce evcil hayvanlarda belirgin davranış değişiklikleri gözlemlendi. Köpekler huzursuzdu, kediler ise saklanma eğilimindeydi.
Sumatra Tsunamisi (2004)
Sri Lanka ve çevresindeki yerli halk, tsunamiden önce fillerin yüksek alanlara kaçtığını, kuşların göç ettiğini rapor etti. Bu gözlemler, bazı köylerin erkenden tahliye edilmesine neden oldu ve çok sayıda hayat kurtarıldı.
Stanford Üniversitesi Araştırması
ABD’de yapılan deneysel bir çalışmada, çiftlik hayvanlarının (örneğin inek ve koyunlar) hareket verileri incelendi. Depremlerden önce anormal hareketlilik gözlemlendi, ancak bu bulguların her zaman net ve tekrarlanabilir olmadığı vurgulandı.
Geleceğin Teknolojisi: Hayvanlar ve Yapay Zekâ
Bilim insanları, hayvanların davranışlarını yapay zekâ destekli sistemlerle analiz etmeye başladı. Geliştirilen sensörlerle, özellikle çiftliklerdeki hayvanların davranışları sürekli izleniyor. Bu veriler, bir gün deprem erken uyarı sistemlerine entegre edilebilir. Ancak şimdilik bu çalışmalar test aşamasında ve bilimsel geçerliliği tam olarak kanıtlanmış değil.
Davranışlar Gözlemlenmeli, Bilimsel Destek Şart
Hayvanların depremi önceden hissettiklerine dair çok sayıda gözlem olsa da, bu davranışlar her zaman bir depreme işaret etmeyebilir. Stres, hava değişimleri ya da başka çevresel faktörler de bu tür tepkilere yol açabilir. Ancak özellikle evcil hayvan sahiplerinin, dostlarının alışılmadık davranışlarını dikkatle gözlemlemeleri önemlidir.