Antik İran topraklarında binlerce yıl önce kullanılan Linear Elamit yazısı, 2021 yılında dijital dünyaya kazandırıldı. Kayıp bir uygarlığın sesi, bilgisayar ekranlarında yeniden yankılanıyor.
Günümüzden yaklaşık 4500 yıl önce, İran’ın güneybatısındaki Elam uygarlığı, yazının insanlık tarihinde yeni bir kapı aralıyordu. M.Ö. 3. binyılın sonlarında geliştirilen Linear Elamit yazı sistemi, Elam dilini kayda geçirmek için kullanıldı. Aradan geçen binyıllara rağmen bu yazı, modern dünyaya ulaşmayı başardı.
20. yüzyılın başlarında Susa’da keşfedilen ve şimdiye dek sadece 43 farklı arkeolojik nesne üzerinde rastlanan Linear Elamit, basit ve karmaşık geometrik işaretlerden oluşuyordu. Bu işaretler, alfabetik düzende A’dan Z’ye ve A’ ile R’ arası sembollerle sınıflandırılmıştı. Ancak yazının gerçek anlamını çözmek uzun yıllar aldı.
Fransız arkeolog François Desset, 2017-2020 yılları arasında yürüttüğü titiz araştırmalar sonucunda Linear Elamit yazısının %95’ini çözmeyi başardı. Bu devrim niteliğindeki başarı, yazının sadece semboller değil, aynı zamanda sesleri de temsil ettiğini ortaya koyarak, Linear Elamit’i tarihin bilinen en eski fonetik yazı sistemi konumuna taşıdı.
2021 yılında bu başarıyı dijital çağa taşıyan bir adım daha atıldı. Fransa'nın Nancy kentindeki ANRT bünyesinde, “Missing Scripts” (Kayıp Yazılar) projesi kapsamında Linear Elamit yazısı üzerine dijital bir yazı tipi geliştirildi. “Hatamti” adı verilen bu font ailesi, dört farklı stilde yaklaşık 300 glif içeriyor ve açık kaynak olarak kullanıma sunulacak. Bu sayede araştırmacılar, antik yazıyı dijital belgelerde kolayca kullanabilecek.
Proje kapsamında ayrıca, yazının işlendiği malzemelerin ve kullanılan araçların işaret kalitesi üzerindeki etkisini inceleyen bir bilimsel makale yayımlandı. Bu analiz, sadece Elamit yazısı için değil, benzer diğer antik yazı sistemlerinin incelenmesinde de örnek teşkil edecek bir metodoloji sundu.
François Desset, CNRS bünyesindeki Archéorient ekibi ile birlikte yürüttüğü bu çalışmayla sadece bir yazıyı çözmekle kalmadı, aynı zamanda İran platosunun da yazının doğuşunda bağımsız bir merkez olduğunu gözler önüne serdi. Bu gelişme, Mezopotamya ve Mısır dışında da yazının evrimine katkı sağlayan uygarlıkların varlığını kanıtlıyor.
Linear Elamit’in dijitalleştirilmesi, geçmişle gelecek arasında kurulmuş yeni bir köprü niteliğinde. Kayıp bir uygarlığın sesi, artık klavyelere dokunarak yeniden konuşuyor.
