Deri altında veya mukozalarda görülen küçük kırmızı, mor ya da kahverengi noktalar, halk arasında peteşi olarak adlandırılır. Peteşi, çoğu zaman ciddi bir sağlık sorununun habercisi olabileceği gibi, bazı durumlarda herhangi bir tedavi gerektirmeden kendiliğinden de geçebilir. Tıp dünyasında, bu lekeler genellikle kılcal damarların yırtılması sonucu oluşan kanamalara bağlı olarak ortaya çıkar ve boyutları genellikle 2 milimetreden küçüktür.
Peteşi Nedir?
Peteşi, deri altındaki küçük kan damarlarının (kılcal damarlar) hasar görmesi ile ortaya çıkan noktasal kanamalardır. Genellikle kaşıntı veya ağrı yapmazlar ve döküntü gibi görünmezler. Vücudun herhangi bir bölgesinde görülebilen bu lekeler, daha çok karın, ağız içi, bacaklar ve kalçalarda dikkat çeker. Lekelerin renginin kırmızı, mor veya kahverengi olmasının nedeni, kanın deri altında birikmesidir.
Peteşi Neden Oluşur?
Peteşi, çoğunlukla kılcal damarların yırtılması veya hasar görmesi ile oluşur. Bu durumu tetikleyen faktörler arasında enfeksiyonlar, virüsler, mantarlar, trombosit düşüklüğü, bazı ilaçlar ve çevresel etkenler yer alır. Peteşiye yol açabilen başlıca nedenler şunlardır:
Enfeksiyonlar ve Virüsler: Kızıl hastalığı, menenjit ve streptokok boğaz enfeksiyonu gibi durumlar peteşi oluşumuna neden olabilir. Bu vakalarda yorgunluk, ateş ve boğaz ağrısı gibi ek belirtiler de görülür.
Endokardit: Kalp zarında meydana gelen iltihaplanmalar da kılcal damar hasarına ve dolayısıyla peteşiye yol açabilir.
Trombositopeni: Kandaki trombosit sayısının düşmesi, pıhtılaşma mekanizmasını etkileyerek peteşi oluşumuna katkı sağlar.
Yaralanma ve Çevresel Etkenler: Ciltte meydana gelen darbeler, güneş yanığı veya sinek ısırıkları gibi faktörler de peteşi tetikleyebilir.
İlaçlar: Bazı antibiyotikler, antidepresanlar ve kan sulandırıcı ilaçlar peteşi oluşumunu tetikleyebilir.
Mononükleoz: Genellikle gençlerde görülen bu viral enfeksiyon, boğaz ağrısı, yorgunluk, ateş ve bademciklerde şişlikle birlikte peteşiye yol açabilir.
Vaskülit: Kan damarlarının iltihaplanması, deri altında küçük kanamalar oluşturarak peteşiye neden olabilir.
C Vitamini Eksikliği: Yetersiz C vitamini alımı, damar sağlığını olumsuz etkileyerek peteşi oluşumuna zemin hazırlar.
Lösemi: Kan ve kemik iliği kanseri, deri üzerinde küçük kırmızı lekeler şeklinde peteşi belirtileri verebilir.
Peteşi Nerelerde Görülür?
Peteşi genellikle cilt altı ve mukozalarda, karın, ağız içi, kollar, bacaklar ve kalçalarda gözlemlenir. Bu lekeler çoğunlukla nokta şeklindedir ve geniş alanlara yayılmaz.
Teşhis ve Tedavi Yöntemleri
Peteşi teşhisi çoğunlukla fizik muayene ile konur. Doktorlar ek olarak kan ve idrar testleri, vitamin düzeyleri ölçümleri, göğüs röntgeni veya gerekirse lomber ponksiyon gibi yöntemlere başvurabilir. Tedavi ise altta yatan sebebe göre değişir:
Enfeksiyon kaynaklı peteşilerde antibiyotikler
Lösemi ve kemik iliği sorunlarında özel tedaviler veya nakiller
Kan damarlarındaki iltihaplanmalarda kortikosteroidler
C vitamini eksikliği durumunda takviyeler
Evde uygulanabilecek destekleyici yöntemler ise şöyle sıralanabilir: soğuk kompres uygulamak, bol sıvı tüketmek, dinlenmek ve gerekirse nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar kullanmak.
Peteşiden Korunma Yöntemleri
Peteşi oluşumunu önlemenin en etkili yolu, bu duruma yol açabilecek enfeksiyon ve çevresel faktörlerden kaçınmaktır. Dikkat edilmesi gereken noktalar:
El hijyenine özen göstermek
Kişisel eşyaları paylaşmamak
Sık temas edilen yüzeyleri temiz tutmak
Hasta kişilerle temastan kaçınmak
Güneşin zararlı ışınlarından korunmak