Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kamuoyuyla paylaştığı taklit ve tağşiş listesi, çay sektöründeki ciddi bir sahtekârlığı gün yüzüne çıkardı. Bakanlık verilerine göre, bazı firmaların çaya yasaklı gıda boyaları ekleyerek ürüne “tavşan kanı” rengi verdiği tespit edildi. Bu gelişme, tüketicilerin “Hileli çay nasıl anlaşılır?” sorusunu yeniden gündeme taşıdı.
Bakanlığın yayımladığı listede, 2025 yılı içerisinde 9 firmanın çay ürünlerinde gıda boyası kullanıldığı açıklandı. Uzmanlar, çaya herhangi bir renklendirici eklenmesinin kesinlikle yasak olduğuna dikkat çekerek, çayın doğal rengini değiştirmeye yönelik hiçbir yasal düzenlemenin bulunmadığını vurguladı.
Uzmanlar, boyalı çayın insan sağlığı açısından ciddi riskler taşıdığına işaret ediyor. Gıda boyalarının alerjik reaksiyonlara, ciltte kızarıklık ve kaşıntıya, sindirim ve solunum problemlerine yol açabileceği belirtilirken, uzun süreli maruziyetin kanser ile karaciğer ve böbrek hasarı gibi ağır sonuçlarla ilişkilendirildiği ifade ediliyor.
Hileli çayın kesin olarak tespit edilebilmesi için laboratuvar analizlerinin şart olduğu belirtiliyor. Ancak uzmanlara göre, her ne kadar net sonuç vermese de bazı duyusal ipuçları tüketicilere fikir verebilir. Buna göre kaliteli çay, demlendikçe rengini yavaş yavaş verirken; boyalı çay çok kısa sürede koyu ve parlak bir renk oluşturuyor. Olağandışı parlaklık, yapay kırmızımsı tonlar ile tat ve koku farklılıkları da şüphe uyandıran unsurlar arasında yer alıyor.
Yapılan bilimsel çalışmalarda, Türkiye’de satılan bazı ithal siyah çay örneklerinde yasaklı sentetik boyaların tespit edildiği, bu durumun özellikle ithal ürünlerde risk oluşturduğuna dikkat çekiliyor. Uzmanlar, gerçek siyah çayın renginin demleme sürecinde kademeli olarak oluştuğunu, boya katılmış çayların ise soğuk suda dahi anormal derecede hızlı ve parlak renk verdiğini belirtiyor.
Merdiven altı üretime de dikkat çeken uzmanlar, çay üretimi sırasında ortaya çıkan ve “çay çöpü” olarak adlandırılan atıkların renklendirilerek piyasaya sürülebildiğini ifade ediyor. Kusurları gizlemek amacıyla kullanılan sentetik boyaların yanı sıra ağır metal ve kömür katranı içeren yasa dışı pigmentlerin de halk sağlığını doğrudan tehdit ettiği uyarısı yapılıyor.
Sektör temsilcileri ise sahada denetim yetkilerinin bulunmadığını, bu sorumluluğun İl ve İlçe Tarım Müdürlüklerinde olduğunu dile getiriyor. Yetkililer, boyalı çayın gözle ya da koklayarak kesin şekilde anlaşılamayacağını, bunun ancak laboratuvar ortamında mümkün olduğunu belirtiyor. Ayrıca 1 kilogram boyalı çaydan, normal çaya göre çok daha fazla bardak çay elde edilebilmesinin de hilenin bir başka göstergesi olduğuna dikkat çekiliyor.