Günümüz dijital dünyasında sosyal medyadan oyunlara, sanal asistanlardan çevrimiçi eğitim platformlarına kadar neredeyse her alanda yapay zekâ (YZ) sistemleriyle iç içe yaşıyoruz. Ancak bu teknolojileri yalnızca kullanmak artık yeterli değil; nasıl çalıştıklarını anlamak, onları sorgulamak ve etik bir bakış açısıyla değerlendirmek de giderek daha büyük bir önem kazanıyor.

Bu ihtiyaca cevap olarak Avrupa Komisyonu ve Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) öncülüğünde geliştirilen "AI Literacy (AI Lit) – Yapay Zekâ Okuryazarlığı Çerçevesi", gençleri bilinçli birer teknoloji rehberine dönüştürmeyi amaçlıyor. Code.org’un katkı sunduğu bu çerçeve, gençlerin YZ teknolojilerini sadece tüketen değil, aynı zamanda yönlendiren bireyler olarak yetişmesini hedefliyor.

YZ Okuryazarlığı Neden Önemli?

Yapay zekâ sistemleri, çoğunlukla farkına varmadan kullandığımız teknolojilerin arkasında yer alıyor. Bu sistemler, kullanıcı verilerinden öğreniyor ve kararlar alıyor. Eğer bu süreçler yeterince anlaşılmazsa, dezenformasyon, önyargı ve dijital eşitsizlik gibi önemli risklerle karşı karşıya kalabiliyoruz.

Bu noktada YZ okuryazarlığı, yalnızca teknik bilgi değil; eleştirel düşünme, etik farkındalık ve teknolojiyi sorgulama becerisi de kazandırıyor. AI Lit çerçevesi, tam da bu bilinçli yaklaşımı yaygınlaştırmayı amaçlıyor.

AILit Hangi Becerileri Geliştiriyor?

Yapay zekâ okuryazarlığını üç temel başlıkta ele alan AI Lit çerçevesi, genç bireyleri hem teknoloji tüketicisi hem de üreticisi olarak güçlendirmeyi hedefliyor:

  • Bilgi (Knowledge): YZ sistemlerinin nasıl çalıştığını, hangi verilerle beslendiğini, insan zekâsından farklarını ve önyargı içerme olasılıklarını anlamaya odaklanıyor.

  • Beceri (Skills): Eleştirel düşünme, yaratıcılık, takım çalışması ve problem çözme gibi 21. yüzyıl becerilerinin kazandırılması amaçlanıyor.

  • Tutum (Attitudes): Sorumluluk alma, empati, merak ve teknolojik değişime uyum sağlama gibi olumlu tutumlar geliştirmek hedefleniyor.

YZ ile Etkileşimin Dört Temel Alanı

AILit, gençlerin yapay zekâ ile ilişkisini şu dört etkileşim alanında inceliyor:

  1. YZ ile Etkileşim Kurma: İçerikleri sorgulama, doğruluklarını değerlendirme ve farkındalık geliştirme

  2. YZ ile Üretim Yapma: Etik sınırlar içinde yaratıcı içerikler üretmek

  3. YZ’yı Yönetme: YZ sistemlerine doğru ve etkili talimatlar vererek onları bilinçli biçimde yönlendirmek

  4. YZ Tasarlama: YZ sistemlerinin amacı, işleyişi ve etik yönleri üzerine düşünmek, eleştirel bakış geliştirmek

Teknolojinin Kullanıcısı Değil, Yön Vereni Ol!

Yapay zekâ sadece teknolojik değil, aynı zamanda toplumsal ve etik bir dönüşüm aracı. AILit gibi çerçeveler, gençlerin bu dönüşümde aktif birer rol üstlenmesini sağlayarak onları geleceğe hazırlıyor. Bu yaklaşım, eğitim sistemleri için de büyük bir fırsat sunuyor: Bilinçli, eleştirel ve sorumluluk sahibi dijital bireyler yetiştirmek.

Kaynak; TÜBİTAK

Muhabir: Merve Kiraz