Ahıska Türklerinin, Sovyet lideri Josef Stalin’in 14 Kasım 1944’te verdiği sürgün kararıyla ana vatanlarından koparılmasının üzerinden 77 yıl geçti. Gürcistan’ın Türkiye sınırına yakın Ahıska bölgesinde yaşayan binlerce kişi, birkaç saat içinde hazırlık yapma fırsatı dahi bulamadan tren vagonlarına doldurularak Orta Asya’ya gönderildi.
Tarihi Süreç ve Sürgün Kararı
Ahıska bölgesi, 1828–1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası yapılan anlaşmayla Rusya’ya bırakıldı ve Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği içinde Gürcistan’a bağlandı. Ahıska Türkleri, SSCB döneminde diğer birçok Türk ve Müslüman topluluk gibi baskılara maruz kaldı.
İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyet ordusunda yer almalarına rağmen Stalin yönetiminin aldığı kararla Ahıska Türkleri, Kürtler, Hemşinliler ve Batum’dan bazı topluluklarla birlikte evlerinden çıkarıldı. “Ölüm katarı” olarak adlandırılan hayvan vagonlarında başlayan 30 günlük yolculuk boyunca soğuk, açlık ve hastalık nedeniyle yaklaşık 17 bin kişi yaşamını yitirdi.
Dağıtılan Halk ve Yeni Yaşamlar
Sürgünün ardından hayatta kalan aileler Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan topraklarına bırakıldı. Sıkı yönetim altında yaşayan Ahıska Türklerinin köy dışına çıkmaları yıllarca yasaklandı. Devlet imkanlarından yararlanmaları sınırlandırıldı ve ağır işlerde çalıştırıldılar.
Bazı Ahıskalılar daha sonraki yıllarda Azerbaycan’a göç etti, bir kısmı ise Özbekistan’ın Fergana bölgesindeki 1989 olayları sonrası Rusya’nın Krasnodar bölgesine götürüldü. Ukrayna’nın doğusuna yerleşen gruplar da çatışmalar nedeniyle zor dönemler geçirdi.
Türkiye’ye Yerleşen Ahıskalılar
Türkiye, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Ahıska Türklerine kapılarını açan ülkeler arasında yer aldı. 1991’de çıkarılan iskan yasasıyla ilk grup Iğdır’a yerleştirildi. Daha sonra birçok aile kendi imkânlarıyla İstanbul, Bursa, Ankara ve İzmir gibi şehirlere göç etti. Son yıllarda Erzincan’ın Üzümlü ilçesi ile Bitlis’in Ahlat ilçesi de Ahıskalıların iskan edildiği yerler arasına girdi.
Bugün Ahıska Türkleri Nerede Yaşıyor?
Sürgün sonrası Ahıskalılar Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Azerbaycan, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Türkiye ve ABD gibi birçok ülkede yaşamlarını sürdürüyor.
14 Kasım Anmaları
Sürgün acısı Ahıska Türkleri için nesiller boyunca canlılığını korudu. Her yıl 14 Kasım’da dünyanın farklı coğrafyalarında anma programları düzenleniyor; sürgünde hayatını kaybedenler için Kur’an okunuyor ve dualar ediliyor. Ayrıca, Ahıska Türklerine destek veren Kırgız, Kazak, Özbek ve Azerbaycan halklarına teşekkür mesajları iletiliyor.
