Dil felci veya dizartri, dil, ağız ya da gırtlak kaslarını kontrol eden sinir, kas ya da beyin kaynaklı sorunlar nedeniyle bu kasların işlevini yitirmesi ya da zayıflaması durumuna verilen addır. Bu durumda konuşma üretimi güçleşebilir. Dizartri, bazen “konuşma kaslarının felci” şeklinde de tanımlanır.
Hasar, dil veya boğaz kaslarının tamamen işlevsiz kalmasına ya da geçici güçsüzleşmesine neden olabilir. Bu da konuşma bozukluklarına yol açar. Bazı ilaçlar da bu duruma katkıda bulunabilir.
Örneğin çok nadir vakalarda hipoglossal sinir felci dil kontrolünü bozabilir. Bu durum; boyun yaralanmaları, beyin tümörleri, dejeneratif omurga hastalıkları, inme, enfeksiyon, damar diseksiyonu gibi etkenlerle ilişkilidir.
Dizartri genellikle iki biçimde görülür:
Gelişimsel dizartri: Doğum öncesi ya da doğum esnasında beyin hasarı sonucu çocuklarda ortaya çıkar. Sıklıkla serebral palsi ile birlikte gözlemlenir.
Edinilmiş dizartri: Yetişkinlerde inme, beyin tümörü, Parkinson hastalığı gibi nörolojik rahatsızlıkların ardından oluşur.
Dil felci yaşayan bireyler genellikle konuşulanları anlar; fakat konuşma süreci, ses netliği ya da akıcılık açısından bozulabilir.
Dil Felcinin Belirtileri
Dil felci belirtileri, etkenin türü ve yaygınlığına göre ani ya da kademeli şekilde ortaya çıkabilir. En yaygın semptomlar şunlardır:
Dil, dudak veya çene kaslarını hareket ettirmede güçlük
Boğazdaki kaslarda uyuşma, karıncalanma ya da hassasiyet
Konuşmada geveleme, yavaşlık, fısıltı ya da mırıldama
Boğuk, gergin, nefesli ya da hırıltılı ses tonu
Çiğneme ya da yutma güçlüğü (disfaji)
Ses titremeleri
Dudak, dil veya çenede istemsiz kasılmalar veya seğirmeler
Aşırı ya da zayıf öğürme refleksi
Ağız salgılarının kontrol edilememesi, tükürük sızıntısı
Dil Felcinin Olası Nedenleri
Dil felci birçok farklı nörolojik ve sistemik durumun sonucu olabilir. Yaygın nedenler arasında şunlar yer alır:
Travmatik etkenler: Kafaya alınan darbeler, boyun zedelenmeleri, ameliyat kaynaklı hasarlar
Enfeksiyonlar: Poliomiyelit, ensefalit, menenjit, bazı viral enfeksiyonlar
Dejeneratif hastalıklar: ALS, Parkinson, MS, Huntington gibi ilerleyici nörolojik rahatsızlıklar
Doğuştan gelen nedenler: Serebral palsi, doğuştan sinir sistemi anomalileri
İnflamatuar ya da otoimmün süreçler: Multipl skleroz, Guillain‑Barré sendromu gibi
Vasküler olaylar: İnme, beyin kanamaları, damar tıkanıklıkları
Tümörler: Beyin sapı, serebral veya sinir sistemine yerleşen tümörler
Metabolik ya da toksik etkenler: Ağır metal zehirlenmeleri, ilaç toksisitesi, oksijen yetersizliği
Tedavi Yaklaşımları
Dil felcinin tedavisinde amaç, konuşma ve yutma işlevlerini iyileştirmek ve semptomları kontrol altında tutmaktır. Tedavi aşağıdaki yöntemlerle desteklenir:
Konuşma terapisi / dil ve konuşma rehabilitasyonu: Kasları güçlendirmeye ve konuşma becerisini yeniden kazanmayı amaçlayan alıştırmalar
Tedavi planı odaklı rehabilitasyon: Beslenme desteği, yutma terapileri, solunum egzersizleri
İlaç kullanımı: Temel hastalığın türüne bağlı olarak, sinir veya kas sağlığını destekleyen ilaçlar
Destekleyici yöntemler: Alternatif iletişim araçları (tablet, yazı, işaret dili), cihazlar
Erken müdahale: Semptomlar ortaya çıktığında hızlıca başlamak, kalıcı hasarı azaltabilir
