Gebelik sürecinde yapılan bazı testler, hem bebeğin sağlığı hakkında bilgi verir hem de anne adayının daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olur. Bu testlerden biri olan dörtlü tarama testi, bebeğin genetik bir bozukluk taşıma ihtimalini belirlemeye yönelik olarak gebeliğin belirli haftalarında uygulanır. Risklerin erken dönemde saptanması, takip ve müdahale açısından önemli avantajlar sunar.

Dörtlü Tarama Testi Nedir?

Dörtlü tarama testi, gebeliğin ikinci üç aylık döneminde gerçekleştirilen ve fetüsün bazı kromozomal hastalıklar açısından taşıdığı riski değerlendirmeyi amaçlayan bir testtir. İsmini, kandaki dört ayrı biyokimyasal maddenin düzeyinin ölçülmesinden alır:

Alfa-fetoprotein (AFP)

İnsan koryonik gonadotropin (hCG)

Unkonjuge estriol (uE3)

İnhibin A

Bu test, tanı koymak yerine risk analizi sağlar. Eğer risk yüksek bulunursa, kesin tanı amacıyla amniyosentez gibi ileri düzey testler önerilebilir.

Dörtlü Test Ne Zaman Uygulanır?

Dörtlü tarama testi en çok gebeliğin 16. ile 18. haftaları arasında yapılmaktadır. Ancak bazı özel durumlarda bu süre 15 ila 22. haftalar arasında da esnetilebilir. En sağlıklı sonuçlar genellikle 16. haftanın ortasında alınır.

Testin doğru sonuç verebilmesi için gebelik haftasının ultrason ile netleştirilmesi gerekir. Yanlış hesaplanan gebelik yaşı, testin yorumlanmasını zorlaştırabilir. Bu yüzden test öncesi gebelik haftasının kesinleştirilmesi önemlidir.

Bazen anne adaylarına, önce ilk trimesterde ikili tarama testi, ardından ikinci trimesterde dörtlü test yapılması önerilir. Böylece Down sendromu, Trizomi 18 ve nöral tüp defekti gibi risklerin daha hassas bir şekilde değerlendirilmesi sağlanır.

Dörtlü Tarama Testi Hangi Amaçla Yapılır?

Bu test, annenin kanında yer alan dört önemli maddenin düzeyine bakarak bebeğin bazı genetik veya gelişimsel sorunlar açısından taşıdığı olası riski hesaplar. Testin amacı tanı koymak değil, ihtimalleri belirleyip gerekiyorsa ileri testlere yönlendirmektir.

Ölçülen biyokimyasal göstergeler:

AFP: Bebeğin karaciğeri tarafından üretilir. Yüksek çıkması nöral tüp defektlerini düşündürebilir.

hCG: Plasentadan salgılanan hormon. Yüksekliği Down sendromu ile ilişkilidir.

uE3: Bebek ve plasenta tarafından salgılanır. Düşüklüğü bazı genetik problemlere işaret edebilir.

İnhibin A: Yine plasenta kaynaklıdır. Yüksek çıkması Down sendromu riskinin arttığını gösterebilir.

Testin sonucunda genellikle şu durumlara yönelik risk hesaplanır:

Down sendromu (Trizomi 21)

Trizomi 18 (Edwards sendromu)

Nöral tüp defekti (örneğin spina bifida)

Sonuçlar risk düzeyine göre "yüksek" ya da "düşük" şeklinde sınıflandırılır. Yüksek risk durumunda ileri düzey tanı testleri devreye girer.

Dörtlü Test Uygulaması Nasıl Yapılır?

Bu testin yapılması oldukça kolay ve zahmetsizdir. Hamileliğin uygun haftasında annenin kolundan bir tüp kan alınması yeterlidir. İşlem kısa sürer ve herhangi bir özel hazırlık gerektirmez.

Test süreci şu adımlardan oluşur:

  1. Uzman değerlendirmesi: Hekim, testin hangi haftada yapılması gerektiğine karar verir.

  2. Kan alınması: Belirlenen gün ve saatte, anne adayının kolundan kan örneği alınır.

  3. Kişisel verilerin eklenmesi: Anne adayının yaşı, kilosu, sigara kullanımı ve gebelik haftası gibi bilgiler analize dahil edilir.

  4. Laboratuvar analizi: Alınan kan, dört madde açısından değerlendirilir.

  5. Bilgisayarlı analiz: Sonuçlar, özel yazılımlar kullanılarak risk hesaplamasıyla değerlendirilir.

  6. Sonuç bildirimi: Sonuçlar birkaç gün içinde çıkar ve doktor tarafından anne adayına açıklanır.

Test, aç ya da tok karnına yapılabilir. Ancak bazı klinikler sabah aç karnına kan alınmasını tercih edebilir. Bu konuda hekiminiz sizi yönlendirecektir.

Dörtlü Test Referans Değerleri

Bu testte değerlendirilen her maddenin belirli normal aralıkları vardır. Değerler genellikle MoM (Multiples of Median) birimiyle ifade edilir. Referans aralıklar şu şekildedir:

  1. AFP:

    • Normal: 0.5 – 2.5 MoM

    • Düşük: Down sendromu riski

    • Yüksek: Nöral tüp defekti (spina bifida, anensefali)

  2. hCG:

    • Normal: 0.5 – 2.5 MoM

    • Yüksek: Down sendromu olasılığı

    • Düşük: Trizomi 18 riski

  3. uE3:

    • Normal: 0.5 – 2.5 MoM

    • Düşük: Genetik bozukluklar (Smith-Lemli-Opitz sendromu gibi)

    • Yüksek: Genellikle problem oluşturmaz

  4. İnhibin A:

    • Normal: 0.5 – 2.5 MoM

    • Yüksek: Down sendromu riskini artırabilir

    • Düşük: Genellikle önemsiz ancak değerlendirme gerekir

Sonuçlar genellikle "1/250" gibi oranlarla ifade edilir. Örneğin "1/250" sonucu, bebeğin o rahatsızlığa sahip olma ihtimalinin 250'de 1 olduğunu gösterir.

Dörtlü Testin Avantajları Nelerdir?

Gebeliğin ikinci trimester döneminde uygulanan dörtlü tarama testi, bazı doğuştan gelen anomalilerin erken dönemde fark edilmesine yardımcı olur. Özellikle risk faktörü taşıyan gebeliklerde bu testin birçok olumlu yönü bulunmaktadır.

Dörtlü testin sunduğu başlıca avantajlar:

  • Genetik bozuklukların erken dönemde fark edilmesini sağlar.

  • Kesin tanı testlerine yönlendirme yaparak gereksiz müdahalelerin önüne geçer.

  • Bebekle ilgili takip ve doğum planlamasını mümkün kılar.

  • Anne ve baba adayının daha bilinçli hareket etmesini sağlar.

  • İnvaziv olmaması nedeniyle güvenlidir.

Bu test, yalnızca annenin kanı alınarak yapıldığı için bebek açısından bir risk taşımaz. Dolayısıyla güvenli ve kolay uygulanabilir bir yöntemdir.

Muhabir: Yasemin Dülgeroglu