Kırgızistan'ın Tanrı Dağları'nın eteklerinde, Aladağların zirvelerine gömülü olan Saymalitaş Vadisi, yılın büyük bir kısmı karla kaplı, 3600 metrelik yüksekliğiyle adeta tarihin derinliklerinden günümüze ulaşan bir açık hava müzesine dönüşmüş durumda. Vadinin kayalarına kazınmış, 100.000'in üzerinde kaya resmi, dünyanın en eski sanat örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu resimlerin bir kısmı 15.000 yıllık bir geçmişe sahip ve bu tahminler, bilimsel testler yapılamadığı için, yalnızca arkeolojik bulgulara dayanarak yapılabiliyor.
Batılı araştırmacılar, bu petroglifleri Hint ve Aryan kültürlerine bağlarken, Türkologlar ise bu eserlerin Türk Runik yazıları ve tamgalarıyla benzerlikler taşıdığına dikkat çekiyor. Bu benzerlikler, petrogliflerin Türkler'e ait olduğuna dair güçlü bir inanç oluşturuyor. Öne sürülen bir diğer görüş de, bu kaya resimlerinin şamanlar tarafından Tengri’ye adanmış törenlerde oluşturulduğudur. Bu resimlerin pek çoğu, gece ve gündüzün eşitlendiği ekinoks gibi önemli astronomik olayları simgeliyor ve bu ritüellerin, dönemin şamanları tarafından psikoaktif maddeler kullanılarak yapılmış olabileceği düşünülüyor.
Bölgenin kaya yüzeyleri zamanla üzerini çizimlerle doldurmuş; ilk başta yeni kayalara yapılmaya başlanmış olsa da, her kayaya dokunan çizimler, insanlık tarihinin hayal gücü, düşünsel ve ruhsal gelişimini gözler önüne seriyor. Bu kaya resimleri, Saymalitaş’ın halkları için kutsal bir tören alanı olarak binlerce yıldır bir tür dini ve kültürel merkez olmuş. Zaman içinde, bu alandaki kayaların üzerindeki çizimler, geçmişin izlerini taşırken, bölgedeki halklar için manevi bir anlam da kazanmış.
Saymalitaş Vadisi'ndeki petroglifler sadece Orta Asya ile sınırlı kalmayıp, Kuzey Amerika’dan Mezopotamya’ya, Kuzey Afrika’dan Türkiye’ye kadar geniş bir coğrafyada benzerlerine rastlanabiliyor. Bu benzerlikler, farklı kültürlerin tarihsel ve dini süreçlerinin birbirine yakın olduğuna dair önemli ipuçları veriyor.
Günümüzde, bu kaya resimlerinin yalnızca arkeolojik bir miras olmanın ötesinde, bölge halkları ve şamanlar tarafından manevi bir anlam taşımaya devam ettiğini söylemek mümkün. Saymalitaş Vadisi, sadece bir tarih değil, aynı zamanda bir kültür ve inanç haritası olarak insanlık tarihine katkı sunuyor.
