Evrendeki en gizemli gök cisimlerinden biri olan karadeliklerle ilgili çarpıcı bir keşif yapıldı. Kütleçekim dalgası astronomisi, 23 Kasım 2023’te gerçekleşen ve GW231123 olarak adlandırılan yeni bir birleşmeyle, bugüne kadar gözlemlenen en büyük kütleli karadeliği ortaya çıkardı. Bu olağanüstü olay sonucunda, yaklaşık 225 Güneş kütlesine sahip devasa bir karadelik oluştu.
Önceki Rekorlar Geride Kaldı
Bugüne dek kaydedilen en büyük birleşme, 142 Güneş kütlesine ulaşan bir karadeliğin oluşmasıyla sonuçlanmıştı. Ancak GW231123, bu rekoru neredeyse ikiye katlayarak bilim dünyasını şaşırttı. Bu yeni birleşmede, yaklaşık 100 ve 140 Güneş kütlesindeki iki dev karadeliğin çarpıştığı düşünülüyor.
Sınırları Zorlayan Dönüş Hızı
Yapılan analizler, birleşen karadeliklerin saniyede yaklaşık 40 kez döndüğünü ortaya koydu. Bu dönüş hızı, Einstein’ın genel görelilik kuramına göre bir karadeliğin ulaşabileceği en üst sınıra oldukça yakın. Bu da gözlemlenen karadeliğin hem kütle hem de dönüş bakımından olağanüstü niteliklere sahip olduğunu gösteriyor.
Kuramsal Modeller Yeniden Gözden Geçiriliyor
Karadeliklerin bu kadar büyük kütlelere ulaşması, mevcut yıldız evrimi modellerine göre oldukça sıra dışı. Bu nedenle, bilim insanları GW231123’te birleşen iki karadeliğin daha önceki birleşmelerin ürünleri olabileceğini düşünüyor. Böylece, karadeliklerin zamanla “hiyerarşik birleşmeler” yoluyla büyüdüğü teorisi güç kazanıyor.
Orta Kütleli Karadeliklerin Gizemi
Günümüzde karadelikler genellikle üç gruba ayrılıyor:
-
Yıldız kütleli karadelikler (birkaç Güneş kütlesinden 100 Güneş kütlesine kadar),
-
Süper kütleli karadelikler (100.000’den milyarlarca Güneş kütlesine kadar),
-
ve daha az gözlemlenen orta kütleli karadelikler.
GW231123 gibi birleşmeler, orta kütleli karadeliklerin nasıl oluştuğuna dair önemli ipuçları sunuyor. Yıldızların doğrudan çökmesiyle oluşamayacak kadar büyük olan bu tür karadeliklerin, yine karadelik birleşmeleriyle ortaya çıktığı düşünülüyor.
Kütleçekim Dalgalarıyla Yeni Bir Evren Penceresi
2015 yılında LIGO tarafından ilk kez gözlemlenen kütleçekim dalgaları, evrende devasa çarpışmaların izini sürebilmemizi sağladı. Ardından Virgo (İtalya) ve KAGRA (Japonya) gözlemevlerinin de katılımıyla kurulan LVK iş birliği, bugüne dek yaklaşık 300 karadelik birleşmesini başarıyla tespit etti.
Bu son keşif, sadece karadeliklerin sınıflandırılması ve evrimini değil, aynı zamanda süper kütleli karadeliklerin oluşum süreçlerini anlamamızda da önemli rol oynuyor.
Bilimsel Modeller Gelişiyor
Karadeliklerin yüksek dönme hızları, mevcut teknolojik sınırları zorlamanın yanı sıra, yeni analiz teknikleri ve gelişmiş kuramsal modeller geliştirilmesini de gerekli kılıyor. Bu modeller sayesinde, uzay-zamanın derinliklerindeki en ekstrem olayları daha gerçekçi biçimde anlayabiliyoruz.
Geleceğin Astronomisi: Kütleçekim Dalgaları
Kütleçekim dalgası gözlemleri, elektromanyetik dalgaların sınırlarını aşarak, evrenin en şiddetli olaylarını incelememize olanak sağlıyor. Bu yeni astronomi dalı sayesinde, karadeliklerin yanı sıra, evrenin temel yapısı hakkında da her geçen gün daha fazla bilgi ediniliyor.
Büyük Keşifler Daha Yeni Başlıyor
GW231123, karadelik araştırmalarında yeni bir dönemin kapısını aralıyor. Giderek artan hassasiyetle yapılan bu gözlemler, evrendeki karadeliklerin nasıl doğup büyüdüğüne dair daha net ve tutarlı modeller geliştirmemize olanak tanıyor. Uzay-zamanın yankısı olan bu sinyaller, bilim dünyasının en büyük sorularına ışık tutmaya devam edecek.
Kaynak; TÜBİTAK
