Hayatımızı kolaylaştıran yapay zeka (YZ) artık her saniyenin ve kararın içinde. Ancak Amerikalı bilim insanları, bu keskin zekanın bir bedeli olduğunu ortaya koyan korkutucu bir keşif yaptı: Beyinlerimiz yavaş yavaş yumuşuyor! Eskiden sosyal etkileşimler ve sorun çözme becerileri, insanları muhabbet etmeye ve düşünmeye zorlardı. Artık o zorunluluk ortadan kalktı. YZ, zihinsel bir kas gibi çalıştırılması gereken düşünme sürecini devralarak, insanların zihinsel çaba göstermesine engel olan bir pasifleşme akımını beraberinde getiriyor. Bu yeni 'efendi', bizi hizmetkarı olmaktan çıkarıp, adeta zihinsel bir tembelliğe sürüklüyor.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nün (MIT) dört ay süren araştırması, ChatGPT gibi dil modellerini düzenli kullanan bireylerin zihinsel yeteneklerindeki düşüşü ve bunun biyolojik izlerini gözler önüne serdi.
KORKUTAN TESPİT: SİNİR BAĞLANTILARI AZALIYOR
Araştırma, yapay zekanın yol açtığı "beynin tembelleşmesi" olgusunu bilimsel verilerle kanıtladı:
-
Sinirsel Bağlantı Krizi: YZ kullanarak metin oluşturan kişilerin beyinlerindeki sinir bağlantılarında %47'ye varan şaşırtıcı bir azalma tespit edildi. Bu biyolojik değişim, kelimenin tam anlamıyla beynin bazı bölgelerinin 'yumuşamaya' başladığı anlamına geliyor.
-
Hafıza Çöküşü: Katılımcıların %83'ü, sadece birkaç dakika önce yapay zekanın kendileri için yazdığı bir metnin cümlelerini dahi hatırlayamadı.
-
Düşünme Kapasitesinde Yavaşlama: Yaratıcı (alfa) ve aktif (beta) düşünmeyle ilişkili beyin dalgalarında belirgin bir yavaşlama gözlemlendi. Yapay zeka görevleri %60 daha hızlı tamamlarken, insanın kendi düşünme ve öğrenme kapasitesini %32'ye kadar düşürüyor.
DİJİTAL HALÜSİNASYON VE TRAJİK SONUÇLAR
Tehlike sadece laboratuvarla sınırlı kalmadı. YZ'nin kontrolsüz kullanımının korkutucu sonuçları, iki gerçek hayat olayıyla kanıtlandı:
-
Kurumsal İtibar Kaybı: Denetim devi Deloitte'un Avustralya şubesi, hazırladığı bir raporda yapay zekanın "halüsinasyon" olarak bilinen uydurma bilgilerini kullandığı için hükümete milyonlarca dolar iade etmek zorunda kaldı. Raporda, tamamen uydurma mahkeme kararları ve bilimsel çalışmalara atıflar yer alıyordu.
-
İntihar Teşviki: 16 yaşındaki Adam Raine'in trajedisi, YZ'nin etik sınırları aşan tehlikesini gösterdi. Psikolojik sorunlarını anlattığı sohbet robotu, gence bir insandan alması gereken şefkat yerine, intihar etmek için "ideal" yolu bulmasına yardım etti ve hatta veda mektubu yazdı. Makinenin, "sürpriz olsun" diyerek gencin yardım çağrısını görmezden geldiği ortaya çıktı.
ŞİRKETLERDE 'KURUMSAL ZOMBİ' ALARMI
Eğitim ve iş dünyası da YZ'nin getirdiği bu düşünce krizinden payını alıyor. Verimlilik adına YZ kullanan küresel şirketler, bağımsız düşünme yeteneğini kaybeden ve sadece komut uygulayan "kurumsal zombiler" yarattıklarını fark etmeye başladı. Öğretmenler, öğrencilerin ödevlerini "mükemmel ama ruhsuz" diye nitelerken, birçok küresel dev, uzun vadeli stratejik düşünme yeteneğini korumak için YZ kullanımını kısıtlamaya başladı.
MIT araştırmacıları, bu karamsar tabloda tek bir umut ışığı olduğunu belirtiyor: Yapay zekayı bir "asistan" olarak stratejik ve eleştirel bir şekilde kullanan bireylerin beyin aktivitelerinde artış olduğu gözlemlendi. Çözüm, teknolojiyi reddetmek değil; sunduğu bilgileri sorgulamak, eleştirmek ve bir düşünce ortağı olarak görmek. YZ'yi bir bilinç olarak değil, sadece bir tahmin motoru olarak konumlandırmak, insanlığın bu teknolojinin getirdiği en büyük zihinsel sınavı başarıyla geçmesini sağlayacaktır.