Günlük hayatta sıkça kullanılan ancak anlamı tam olarak bilinmeyen deyimlerden biri olan “gemi azıya almak”, Türkçenin renkli ve derinlikli deyimleri arasında yer alıyor. Halk arasında zaman zaman duyulan bu deyim, hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılabiliyor.
Peki, gemi azıya almak ne demek?
Bu deyimin kökeni, binicilikle ilgili terimsel bir durumdan geliyor. "Gemi", atların ağzına takılan ve yönlendirmeyi sağlayan metal parçadır. “Azıya almak” ise atın, bu gemi parçasını dişlerinin arasına sıkıştırıp kontrolü reddetmesi anlamına gelir. Yani at, binicisinin sözünü dinlemez hale gelir ve başına buyruk şekilde koşmaya başlar. Zamanla bu durum, mecaz anlamda da kullanılmaya başlanmıştır. Bir kişinin, kendisinden büyük ya da deneyimli kişilerin uyarılarını dikkate almaması, kendi bildiğini okuması durumunda da “gemi azıya aldı” deyimiyle ifade edilir. Kontrolü kaybeden, söz dinlemeyen, başına buyruk hareket eden insanlar için bu deyim yerinde bir benzetme olur.
TDK ne diyor?
Türk Dil Kurumu (TDK), deyimi “söz dinlememek, kendini tutamayacak hâle gelmek” şeklinde tanımlar. Özellikle otorite tanımayan ya da davranışlarında aşırıya kaçan kişiler için sıklıkla kullanılmaktadır.
