Görme yetimizi yitirdiğimizde, bilim dünyası yıllardır gözün karmaşık yapısını tamamen onarabilmenin peşinde koşuyor. Şimdi ise Güney Amerika’dan gelen küçük bir mucize, bu umudu yeniden yeşertiyor. Altın elma salyangozları (Pomacea canaliculata) adlı bu şaşırtıcı canlılar, kaybettikleri gözlerini sadece birkaç hafta içinde yeniden inşa edebiliyor — hem de insan gözüne çok benzeyen karmaşık bir yapıyı işlevsel olarak.
Kaliforniya Üniversitesi’nden biyolog Alice Accorsi’nin İtalya’da karşılaştığı bu istilacı tür, başlangıçta sıradan bir akvaryum sakininden ibaretti. Ancak araştırmalar ilerledikçe, bu minik canlıların sadece bağışıklık sistemleri değil, karmaşık göz organları bile hızla yenilenebiliyor. Üstelik bu süreçte görevli genler arasında insanlarda da kritik öneme sahip PAX6 geni bulunuyor. CRISPR/Cas9 teknolojisiyle bu gen devre dışı bırakıldığında, salyangozların göz geliştiremediği gözlemlendi.
Göz yenilenmesi süreci, yara kapanmasından başlayarak sadece iki hafta içinde kornea, mercek ve retina gibi temel yapıların oluşumuyla hızla ilerliyor. Yaklaşık üç ay sonunda ise yeni göz, beyne bağlanarak görme işlevini kazanıyor. İnsanlarda ise ne yazık ki doğal yolla göz dokuları yenilenmiyor ve tam işlevsel göz nakli henüz mümkün değil.
Oftalmolog Henry Klassen, bu keşfin doğrudan insan tedavisine dönüşmesinin zaman alacağını ancak insan gözündeki yenilenme sırlarını çözmek için kritik bir kapı araladığını söylüyor. İnsanlardaki yenilenme engellerinin genetik ve moleküler anahtarlar tarafından yönetildiği düşünülüyor; belki de bu anahtarlar sadece doğru zamanda devreye girmiyor veya bizim türümüzde hiç mevcut değil.
Alice Accorsi ve ekibi, bu tür biyolojik sırların, insan vücudunu anlamak ve göz kaybına karşı devrim niteliğinde tedaviler geliştirmek için ilham kaynağı olacağını belirtiyor. Belki de gelecekte, gözlerimizi kaybettiğimizde onu baştan yaratacak sırrı, bu küçük salyangozlarda bulacağız.
