Türkiye, zengin mozaik mirasıyla antik dünyaya açılan eşsiz bir kapı sunuyor. Listemizde, ülkemizin en etkileyici 10 mozağini sizlere sunuyoruz;
1. Çingene Kızı Mozaiği / Gaziantep
Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi sanat tarihçileri ve arkeologlar kadar tarihe ve kültüre meraklı her yaştan ziyaretçi için çok önemli ve gözde bir müzedir. Müze, Türkiye’yi ziyaret etmek için tek başına sebep oluşturabilecek bir sanatsal zenginliğe ve çeşitliliğe sahiptir. Gerek bina büyüklüğü gerekse sergilenen mozaiklerin kapladığı alan bakımından, dünyanın en büyük mozaik müzelerinden biri olarak bilinmektedir.
Müzede sergilenen mozaiklerin üstün bir sanat zevkini yansıtması, Geç Antik Dönem kiliseleri ile Erken Süryani ve Hristiyan ikonografisine ait örnekleri barındırması müzeyi daha da çekici hale getirmektedir.
Çağımızın en önemli arkeolojik keşiflerinden olan Zeugma Antik Kenti’nden çıkartılan, toplamda 2 bin 500 metrekarelik bir alan kaplayan ve bu dönemde sanatın ulaştığı zirve noktasının örneklerini meydana getiren mozaiklerin haricinde, yine Roma Dönemi’ne ait heykeller, sütunlar ve çeşmeleri de müzede görmek mümkündür.
Örneğin Savaş Tanrısı Ares’in bronz heykeli, mozaikler dışında ziyaretçilerin müzede en fazla ilgisini çeken eserler arasında yer almaktadır.
2. Amisos Mozaiği / Samsun
Amisos Mozaiği, 1958’de Antik Amisos Kenti’nde bulunmuştur. Müze teşhirinin orta alanında özel hazırlanmış mekana yerleştirilerek sergilenen Amisos Mozaiği 56 m 2 ’lik taban ölçüsüne sahiptir. Mozaiğin ortasındaki merkez panoda Akhilleus ve Thetis konu edilmekte olup figürlerin başları üzerinde kimliğini gösterir yazıtlar bulunmaktadır. Homeros’un İlyada’sında anne Thetis’in oğlu Akhilleus’a silahını teslim ederken Troya savaşındaki kötü kaderini açıkladığı anlatılmaktadır. Thetis’in üzüntüyü tasvir eden pudicita tipinde işlenmiş olması Amisos Mozaiğinin ikonografik açıdan farklılığını göstermektedir. Merkez panonun çevresindeki köşe panolarda dört mevsimin kişileştirildiği büstler yer alır.
3. Amazonlar Villası / Şanlıurfa
Kazıda bulunan amazon betimleri nedeniyle bu villanın adı “Amazonlar Villası” olarak adlandırılmıştır. Amazonlar Villası, simetrik yerleştirilen iki iç avlu arasında yer alan dikdörtgen planlı büyük bir salonun etrafına dizilen odalardan oluşur. Girişi doğudan olup, planı doğu-batı doğrultusunda ters “T” biçimindedir. Villanın ön avlusundan iki yanı apsisli koridora, buradan da ana salona geçilir. Girişin karşısındaki dikdörtgen planlı odanın tabanında, “Avlanan Amazonlar” mozaiği yer almaktadır. Ana salonun güney ve kuzeyinde simetrik biçimde yerleştirilen, ışık ve taze havanın iç avlulardan sağlandığı aslan ve kaplan betimli odalar ile “Ktisis” ve Zebra Götüren Zenci” mozaiklerinin sergilendiği diğer odalar yer alır.
4. İskelet Mozaiği / Hatay
Antakya’da bulunan “iskeletli mozaik” Türkiye basınında olduğu gibi dünya basınında da büyük bir yankı uyandırmıştı. Antiocheia Antik Kenti’nin bir mahallesinde üzerinde Grekçe “Neşeli ol hayatını yaşa” yazan bir mozaik bulunmuştu. Üzerinde Grekçe, ‘neşeli ol hayatını yaşa’ yazdığı belirtilen mozaiğin MÖ 3. yüzyıla tarihlendiği ve bir evin yemek salonuna ait olduğu belirlenmişti.
Fakat basında büyük çapta yer alması üzerine mozaik hakkında çeşitli tartışmalar da başladı. Uzmanlar iskeletli mozaiğin üstünde “neşeli ol, hayatını yaşa” yazmadığını ve sadece “neşeli” yazdığını söylüyor. Öte yandan mozaiğin MÖ. 3. yüzyıla değil, MS. 3. yüzyıla ait olduğu belirtiliyor.
5. Akratos ve Euphrosine Mozaiği / Gaziantep
Gaziantep Müzesinin 1998 yılında Belkıs/Zeugma Kelekağzı mevkiinde yaptığı kurtarma kazısında gün ışığına çıkarılmıştır. Akratos ve Euphrosyne klineye oturmuş, Akratos geyik başlı içki kabından (Riton) Euphrosyne’nin kadehini doldurmaktadır. Solda iri içki kabı krater yer alır. Euphrosyne sevinç neşe anlamına gelir, göze hoş olanı simgeleyen, parlaklık, ısıltı, güzellik anlamına gelen üç güzellerden biridir. Zeus ile Eurynome’nin kızıdır. Akratos ise kadınlar karşısında aciz erkeği betimleyen bir tanrıdır.
6. Akhilleus Mozaiği / Gaziantep
Troya Savaşı'nın ünlü kahramanı Akhilleus'un yaşamından önemli bir anı resmeden mozaik de Zeugma Müzesi'nde sergilenen en kıymetli parçalar arasında yer alır. Akhilleus’un anne ve babası oğullarının savaşa katılmasını istenmedikleri için onu bir adada, kadın kılığında saklarken, bir başka ünlü mitolojik kahraman olan Odysseus tarafından kimliğinin açığa çıkarıldığı anı resmeden mozaik, Roma sanatının incelikli eserlerden biri olarak Zeugma Mozaik Müzesi'nde görülmeyi bekliyor.
7. Mozaikli Salon / İzmir
Metropolis Antik Kenti’ndeki özel bir konut yapısının bir odasını süsleyen bu mozaik paneller, MS 2. yüzyıla tarihlendiriliyor. 2021 yılında restorasyonu tamamlanan ve oldukça iyi korunmuş durumdaki mozaikler, Batı Anadolu’nun en güzel örnekleri arasında yer alıyor.
Antik tiyatronun hemen doğusunda bulunan Roma dönemine ait bu geniş yapının, tiyatroda etkinliklerin olduğu zamanlarda kullanılmış olabilecek bir resepsiyon salonu olduğu düşünülüyor.
Odanın zeminini büyük dikdörtgen çerçeveler içindeki iki figür paneli süslüyor. İlk kısımda dört köşeye konumlandırılmış küçük kare çerçeveler içinde elinde thyrsos (ucunda çam kozalağı takılı bir sarmaşık olan asma dallarıyla sarılı bir değnek) tutan antik Yunan tanrısı Dionysos ve eşi Ariadne ile Dionysos eşlikçilerinden Maenad figürleri yer alıyor. Portre şeklinde hazırlanmış bu köşe figürleri arasında yine iki ayrı çerçeve içinde klineye uzanmış ve ellerinde kantharos (kadeh) tutan Eroslar bulunuyor.
8. Sulusaray Mozaiği / Tokat
Sebastapolis Antik Kenti, Tokat’ın Sulusaray ilçesi sınırları içerisinde yer alıyor. Bu antik şehir, Tunç Çağı’nda ortaya çıktığı düşünülen bir höyük üzerine kurulu. Antik kent, diğer tarihi yapılarının yanı sıra Sulusaray mozaikleri olarak adlandırılan eserlere de dikkat çekiyor.
9. Üç Güzeller Mozaiği / Mersin
Silifke ilçesinin balıkçı kasabası Narlıkuyu'da, 1975'teki arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkarılan, milattan sonra 4. yüzyıla ait hamam kalıntılarının tabanındaki mozaik, tarihi ve desenleriyle öne çıkıyor.
Yunan mitolojisinde tanrı Zeus'un "sanatın her dalının koruyucusu" olarak bilinen kızları Talia, Aglaia ve Euphrosine'nin yansıtıldığı mozaik, Kültür ve Turizm Bakanlığınca yaptırılan Narlıkuyu Mozaik Müzesi bünyesinde korunuyor.
Mozaikte, etrafında kurna, nar, keklik, kumru ve geometrik bezemelerle resmedilen "Üç güzeller"in, dans eşliğinde banyo yapması betimleniyor.
10. Okeanos ve Tethys Mozaiği / Gaziantep
Antik çağlarda Akdeniz haricindeki dünyadaki bütün açık denizlerin tanrısı olan Oceanos , denizdeki dişi unsuru sembolize eden Tethys ile birlikte yaşar. Dünyadaki bütün ırmakların ve nehirlerin Oceanos ve Tethys’ten meydana geldiğine inanılır. Zeugma’dan çıkarılan ve villalardan birinin havuz tabanı olduğu tahmin edilen bu mozaikte de Oceanos ve Tethys deniz canlılarıyla çevrelenmiş olarak betimlenmiştir. Mozaikte ayrıca yunuslara binen veya balık tutan Eroslara da rastlanmaktadır.
Her biri farklı bir hikaye anlatan mozaikler, tarih boyunca yaşamış medeniyetlerin sanat ve kültürünü yaşatıyor. Türkiye’nin mozaik hazineleri, ziyaretçilerini zamanda büyülü bir yolculuğa çıkarıyor.
