İskoçya’nın Orkney Adaları’nda, Mainland adasının batı kıyısında yer alan Skara Brae, Neolitik dönemden günümüze ulaşabilmiş nadir yerleşim yerlerinden biri. Yaklaşık MÖ 3180 - 2500 yılları arasında kullanılmış bu taş köy, yalnızca yaşını değil, olağanüstü korunmuş yapısıyla da dikkat çekiyor. Üstelik, hem İngiltere'deki Stonehenge’den, hem de Mısır Piramitlerinden daha eski.
Fırtınayla Ortaya Çıkan Tarih
1850 yılının kışında, İskoçya'yı kasıp kavuran büyük bir fırtına, Skara Brae’yi gün yüzüne çıkardı. Skaill Körfezi’nde, toprağın altına gömülü olan bir tepenin örtüsü rüzgârla savrulduğunda, yerel halk çatısız taş ev kalıntılarını keşfetti. Bu tesadüfi keşif, tarihe açılan dev bir pencerenin ilk adımıydı.
Taştan Yataklar, Dolaplar ve… Tuvaletler!
Skara Brae’deki evler, taş yataklar, ocaklar, raf ve dolaplar gibi yapılarla donatılmıştı. Hatta bazı evlerde, İskoçya’nın bilinen en eski tuvalet sistemi yer alıyordu. İlkel kanalizasyon sistemi, atıkları bir gider aracılığıyla doğrudan okyanusa yönlendiriyordu. Bu detay, 5000 yıl önceki yaşamın sanıldığından çok daha ileri düzeyde olduğuna işaret ediyor.
“İskoç Pompeii’si” ve UNESCO Onayı
Skara Brae, olağanüstü korunmuş yapısı nedeniyle sıklıkla “İskoç Pompeii’si” olarak anılıyor. 1999 yılında UNESCO tarafından, “Neolitik Orkney’nin Kalbi” kapsamında Dünya Mirası Alanı ilan edildi. Bu bölge, yalnızca tarihçilerin değil, arkeoloji meraklılarının da gözdesi haline geldi.
Kadın Arkeologlar Unutulmasın
Wikipedia yer alan bilgilere göreKazı tarihine dair dikkat çeken bir ayrıntı, 2019’da yeniden incelenen eski bir fotoğrafla gün yüzüne çıktı. Uzun süre, Skara Brae’de çekilen bu karelerdeki dört kadının turist olduğu düşünülüyordu. Ancak bir not, bu kadınların aslında Profesör Vere Gordon Childe’ın öğrencileri ve kazı ekibinin üyeleri olduğunu ortaya çıkardı. Kadınlar, Margaret Simpson, Margaret Mitchell, Mary Kennedy ve Margaret Cole olarak tanımlandı.
Tarih Doğanın Tehdidi Altında
Bugün Skara Brae, doğanın başka bir yüzüyle karşı karşıya: erozyon. Deniz seviyesindeki değişiklikler ve kıyı aşınması nedeniyle yerleşim alanı risk altında. Buna rağmen site, İskoçya Tarihi Çevresi’nin (Historic Environment Scotland) desteğiyle koruma altında ve yılın büyük bölümünde ziyaretçilere açık.
Skara Brae, sadece bir arkeolojik alan değil, insanlık tarihinin kökenlerine dair birçok soruya yanıt veren yaşayan bir tarih müzesi gibi. Taştan yapılmış evleriyle, binlerce yıl öncesinin izlerini adeta fısıldayan bu köy, görenleri zamanda bir yolculuğa çıkarıyor.
