Sıcak, soğuk, kuru ya da taşlık… Çöl denince akla sadece kavurucu güneş ve uçsuz bucaksız kumullar gelse de dünya üzerindeki çöller çok farklı özelliklere sahip. Bazıları binlerce yıldır damla yağmur görmemiş, bazıları ise kavurucu sıcakla değil, dondurucu soğukla yaşamı neredeyse imkânsız hale getirmiş. Bu özel dosyada, dünyanın en dikkat çekici ve ilginç çöllerini yakından inceliyoruz.
1. Suriye Çölü
Arap Yarımadası’nın kuzeyinden başlayarak Suriye, Irak, Ürdün ve kısmen Suudi Arabistan’ı kapsayan bu çöl, 500 bin km²’lik genişliğiyle bölgenin dikkat çeken kurak alanlarından biridir. Ortalama sıcaklık 25,7 °C olarak ölçülürken, yüksek bölgeleri 1128 metreye kadar çıkmaktadır. Coğrafi olarak çöl iki önemli yükseltiyle dikkat çeker: Sakaka yakınlarındaki zirve ve Rutba çevresindeki platolar.
2. Patagonya Çölü
Arjantin’in güneyinde yer alan Patagonya Çölü, 673.000 km²’lik yüzölçümüyle dünyanın yedinci büyük çölü olma özelliğini taşır. Batıda And Dağları, doğuda Atlas Okyanusu ile çevrili bu bölge, çoğunlukla Arjantin sınırlarında yer alsa da küçük bir kısmı Şili’ye taşmaktadır.
3. Gobi Çölü
Gobi Çölü, Orta Asya’da, Moğolistan ve Çin sınırları içinde yer alır. Uzunluğu 1600 km, genişliği ise 480–965 km arasında değişen bu çöl, Altun, Tanrı ve Altay gibi dağ sıralarıyla çevrilidir. Karasal iklimin hakim olduğu bölgede sıcaklık -40°C ile 45°C arasında değişir. Yıllık yağış miktarı batıda 69 mm, kuzeydoğuda ise 200 mm’ye kadar çıkar.
4. Büyük Havza Çölü
Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük çölü olan Büyük Havza Çölü, 102.317 km²’lik alan kaplar. Sierra Nevada’dan Rocky Dağları’na kadar uzanan bu geniş çöl, kuzeyde Columbia Platosu, güneyde ise Mojave ve Sonora çölleriyle çevrilidir.
5. Arabistan Çölü
Arap Yarımadası’nın büyük kısmını kaplayan Arabistan Çölü, 2.330.000 km²’lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük sıcak çöllerindendir. Rubülhali adı verilen iç bölgesi ise dünyanın en büyük kesintisiz kum alanıdır. Kuraklığına rağmen gergedan, kum kedisi ve ceylan gibi canlılara ev sahipliği yapan bu bölge, endemik bitki türlerinin sınırlı şekilde yetişebildiği bir ekolojik alandır.
6. Sahra Çölü
Afrika’nın kuzeyinde yer alan Sahra Çölü, kıtanın dörtte birini kaplayan devasa bir sıcak çöldür. Akdeniz’den Sahel’e kadar uzanan Sahra, Libya, Mısır, Fas, Tunus, Sudan gibi birçok ülkenin topraklarına yayılır. Kumulların rüzgarla şekil değiştirdiği bu çöl, düşük nem oranları ve yüksek sıcaklıklarıyla yaşamı zorlaştıran doğa koşullarına sahiptir.
Dünyanın dört bir yanına dağılmış bu devasa çöller, sadece coğrafi değil, aynı zamanda iklimsel ve biyolojik zorluklarıyla da dikkat çekiyor. Her biri kendi içinde eşsiz bir yapıya sahip olan bu çöller, doğanın sınır tanımayan gücünü ve canlı yaşamının olağanüstü uyum yeteneğini gözler önüne seriyor. İster Antarktika’nın donmuş sessizliği, ister Sahra’nın kavurucu sıcaklığı olsun, çöller dünyamızın en etkileyici doğal oluşumları arasında yer alıyor.
