Gün içinde kontrolsüzce gelen uyku atakları, sadece yorgunluk belirtisi olmayabilir. Eğer uykusuzlukla birlikte ani kas gevşemeleri, uyku felci ve gerçekçi rüyalar gibi sorunlar yaşıyorsanız, narkolepsi adı verilen bir uyku bozukluğuna sahip olabilirsiniz. Uyku, vücudun onarımı ve zihinsel fonksiyonlar için hayati önemdedir. Ancak bazı bireylerde beyin, uyku ve uyanıklık arasında geçişi doğru yönetemez. Bu durum, “narkolepsi” olarak adlandırılan nörolojik bir bozuklukla ilişkilidir.
Narkolepsi Nedir?
Narkolepsi, beynin uyanıklığı sürdürmekte zorlanmasına neden olan kronik bir uyku bozukluğudur. Gündüz saatlerinde aniden uyuma isteği, gece bölünen uyku ve ani kas gevşemeleri ile karakterizedir. Bu rahatsızlık, hem günlük yaşamı hem de güvenliği olumsuz etkileyebilir.
Normal Uykudan Farkı Ne?
Sağlıklı bireylerde REM evresi, uyku başladıktan yaklaşık 90 dakika sonra görülür. Oysa narkolepside REM uykusu, uykuya geçişte veya hatta uyanıkken bile ortaya çıkabilir. Bu durum, kişinin gerçeklik ile rüya arasında sıkışmasına yol açabilir. Narkolepsi genellikle beyinde “hipokretin” adlı bir kimyasalın eksikliğiyle ilişkilidir. Bu maddenin bağışıklık sistemi tarafından yok edildiği düşünülmektedir.
Narkolepsi Belirtileri Neler?
Narkolepsi belirtileri arasında şunlar yer alır:
Gündüz ani ve karşı konulamaz uyku atakları
Kas kontrolünün ani kaybı (katapleksi)
Uykuya dalarken veya uyanırken oluşan canlı halüsinasyonlar
Uyku felci Gece sık sık uyanma ve kabuslar
Konsantrasyon sorunları ve unutkanlık
Narkolepsi Tanısı Nasıl Konur?
Uzun süredir gündüz uykululuk yaşayan kişiler, genellikle uyku merkezlerine yönlendirilir. Tanıda en çok kullanılan yöntemler arasında gece boyunca yapılan polisomnografi ve ertesi gün uygulanan Çoklu Uyku Latans Testi (MSLT) yer alır. Bu testlerle uykuya geçiş süresi ve REM uykusuna geçiş hızı ölçülür. Bazı durumlarda, beyin-omurilik sıvısından hipokretin düzeyi ölçülerek tanı desteklenebilir.
Tedavi Süreci
Narkolepsinin kesin bir tedavisi yoktur, ancak belirtiler ilaçlar ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle kontrol altına alınabilir. Gündüz uyanıklığı artıran uyarıcı ilaçlar, REM uykusu bozukluklarını düzenleyen antidepresanlar ve bazı gece kullanılan ilaçlar semptomların hafiflemesini sağlar.
Yaşam tarzı önerileri şunlardır:
Her gün aynı saatte uyuyup uyanmak
Gün içinde kısa ve planlı şekerlemeler yapmak
Nikotin ve alkol tüketiminden uzak durmak
Düzenli egzersiz yapmak
Monoton aktivitelerde sık ara vermek
Uykulu hissedildiğinde araç kullanmamak
Aile üyeleri ve iş çevresiyle bu durumun paylaşılması, sosyal destek açısından önemlidir.
Bebek ve Çocuklarda Durum Farklı
Bebeklerde ilk aylarda hafif kusmalarla birlikte fizyolojik reflü benzeri durumlar normal kabul edilebilir. Ancak çocuklukta inatçı ağız kokusu, ses kısıklığı ve dikkat bozuklukları da narkolepsiyle ilişkili olabilir.
