Çocuk gelişim evrelerini en iyi sınıflandıran bilim adamları arasında Sigmund Freud ve Erik Erikson öne çıkmakta. Diğer birçok kuramcı ve sahada çalışan çocuk-ergen psikologları, bu kuramları göz önünde bulundurarak, içinde bulundukları toplumun psikososyal şartlarını değerlendirerek çalışmalar yapmakta. Bilimsel gelişim sürecinin tez-antitez-sentez bağlamında her fikri önemseyerek, saha verilerine dayalı eleştirilerle uygulama yöntemleri geliştirilmekte ve bunlar toplumun ihtiyaçlarına uygun şekilde şekillenmektedir.
Freud ve Erikson'un kuramları, çocukların gelişimsel süreçlerini sistematik ve bilimsel bir çerçevede açıklayabilme gücüne sahip. Freud’a göre, kişilik gelişimi erken yaşlarda şekillenir ve ergenlikte yeniden canlanır. Erikson ise yaşam boyu süren sekiz psikososyal gelişim evresi ile, kişiliğin farklı yaş dönemi ve toplumsal rollerine bağlı evrimini inceler.
Sigmund Freud’un kuramına göre, kişilik ilk beş yılda şekillenir. Bu dönemdeki yaşantılar, bireyin ileriki yıllarda nasıl bir kişilik geliştireceğini belirler. Freud’un beş evresinden en çok dikkat çekenleri ise:
-
Oral Dönem (0-2 Yaş): Bebeğin ağız yoluyla haz alması, onun ileriki yaşlarda güven arayışına ve bağlılık duygusuna yol açar. Bu bağlanma duygusu, bireyin yaşamı boyunca süren bir tema oluşturur.
-
Anal Dönem (2-3 Yaş): Çocuk tuvalet eğitimiyle birlikte bağımsızlık arayışına girer. Anne tutumu bu dönemde çocuğun kişiliği üzerinde kalıcı etkiler bırakır.
-
Fallik Dönem (3-6 Yaş): Bu dönemde cinsel kimlik gelişir ve Oedipus karmaşası yaşanır. Erkek çocuklar annelerine yönelik cinsel duygular beslerken, kız çocuklar babalarına yönelir.
-
Latent Dönem (6-12 Yaş): Cinsel içgüdüler uyur. Çocuklar sosyal becerilerini geliştirir ve eğitim hayatına başlarlar.
-
Genital Dönem (12 Yaş ve Sonrası): Ergenlik döneminde bireyler, toplumsallaşır, diğer insanlarla daha olgun ilişkiler kurar ve cinsel kimliklerini tam olarak keşfederler.
Erikson’a Göre Çocuk Gelişimi
Erik Erikson, Freud’un kuramını genişleterek sekiz psikososyal gelişim evresi oluşturmuştur. Her evrede birey bir krizle karşılaşır ve bu krizin çözülmesi sağlıklı bir kişiliğin gelişmesinde kritik rol oynar. Erikson’a göre bu evreler, bireyin tüm yaşamı boyunca devam eden sosyal etkileşimlerle şekillenir.
Erikson’un evrelerinden bazıları şunlardır:
-
Güvene Karşı Güvensizlik (Doğum-1 Yaş): Bu evre, çocuğun dünyaya karşı güven duygusu geliştirmesini sağlar. Güvenli bir bağlanma, ileriki gelişim evrelerinin temellerini atar.
-
Bağımsızlığa Karşı Utanma (1-3 Yaş): Çocuk bu dönemde kendi başına hareket etmeye, kontrol sağlamaya başlar. Bağımsızlık duygusunun gelişmesi sağlıklı bir kişilik gelişimi için önemlidir.
-
Girişkenliğe Karşı Suçluluk (3-6 Yaş): Çocuk, çevresini keşfetmeye ve yeni beceriler kazanmaya başlar. Bu dönemde, çocuğun cesaretlendirilmesi, girişkenlik duygusunun gelişmesine olanak tanır.
-
Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12-18 Yaş): Ergenlikte kimlik arayışı başlar. Kimlik ve rol arayışı, sağlıklı bir kişiliğin temel taşlarını oluşturur.
Toplumda Çocuk Gelişimi ve Eğitim
Çocuk psikolojisinde Freud ve Erikson’un kuramlarının uygulandığı her dönemde, çevresel faktörlerin ve toplumsal şartların etkisi büyüktür. Bu kuramlar doğrultusunda çalışan psikologlar, bireylerin sağlıklı gelişimleri için toplumsal faktörleri göz önünde bulundurur. Toplumda sağlıklı bireylerin yetişebilmesi, eğitimcilerin, ailelerin ve politikacıların çocuk psikolojisi konusundaki farkındalıklarına bağlıdır. Bilimsel bir yöntemle çocuk gelişimi üzerine yapılan yatırımlar, toplumsal sürdürülebilirlik ve refah için büyük önem taşır.
Freud ve Erikson’un çocuk gelişim kuramları, çocukların sosyal, duygusal ve zihinsel gelişimlerini anlamada önemli bir çerçeve sunar. Eğitimciler, aileler ve tüm toplum, bu kuramları dikkate alarak çocukların sağlıklı gelişimine katkıda bulunabilir. Bu da daha güçlü, mutlu ve dengeli bir toplumun temellerini atmamıza yardımcı olacaktır.
